Caniadau Barlwydon Llyfr 1/Cywydd "Y Cwmwl"

← Y Llanerch dan yr Yw

Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)

Englynion ar briodas William Owen a Sarah Roberts →

CYWYDD: "Y CWMWL."

CYNGHAN i'r cwmwl ganaf,
Accen i hwn yn bwnc wnaf;
Cerbyd y gwlaw'n nofiaw'r nen,
Ymrolia yn môr heulwen.
Weithiau 'n ganaid, danbaid wyn,
Neu o liw y du löyn;
Weithiau'n borphor loywfor liw
Yn mro heulwen amryliw:
Weithiau'n drwchus drefnus drin,
Draw acw yn faes drychin,
Neu fel gwawn nefol, a gwe
Ysbrydolweis—brid heulwe;
Neu ysgafn chwimwth wisgi
Foriawl long ar nwyfrol li'.
Fan draw ar aden awel
Drwy uchder yn dyner dêl;
Troella'n araf araf hyd
Y loew wybren oleubryd,
A gwiw fwynhad ysgafn êl,
Chwery'n mysg aur a chwrel.
O'i oriel gànt rhy' haul gwyn
I'w ymylwaith aur melyn,
Ac uchod mae'n rhuddgochi
Aml drem cymylau di-ri'.
Yn nôr y Dwyrain araul,
Cuaf drem, cyfyd yr haul;
Bywiol ddisgleirdeb huan
A lliw'r dydd rydd wyll ar dân.
Y dawelnos a'i dylni.
Wele, hwnt, encilia hi.
Pwyntel y dydd gloewddydd glân
Tra enwog baentiwr anian,
Cymylau'r nenaa mewn aur,
Myn eu rhoddi mewn rhuddaur,

Wedi hirfaith daith drwy'r dydd,
Gwelaf y gloewdeg wawlydd
Gerllaw dor y Gorllewin,
A'i hoff wedd yn croesi ffin
Hwyrol orwel i waered.
Dros binaclau creigiau cred
Yn ei unlliw wawr danllyd
Awyr gaf yn aur i gyd.
Beunydd dros wyneb anian,
Yr haul ter o'i oriel tân
Arllwys ei belydr eurllosg,
Yn frwd hafwres llifwres llosg
Drwy asur fel rhodreswaith
Cwmwl gwyn ar derwyn daith
Drwy y nefoedd draw nofia,
A'i geinder uwch gwynder îa.
Nofiawl ei reddf, nefol ran,
Eulun angel yn hongian,
Fry yn nwyfre y nefoedd
Y Crewr ei awdwr oedd.

Wyn gwmwl—awen gymer
Arno wib drwy nwyfre Ner;
Hudol yw gwmwl di laith,
Heulog amwisg fel gemwaith;
Ei lendid nefol wynder,
Sy'n arwydd sancteiddrwydd ter.
Tra tanbeidwres hafwres sydd
Annioddefol,—yn ddofydd
Ingol lymder ei angerdd,
Yn nheml y gwawl cwmwl gerdd
Fry'n asur cyfrin esyd
Gysgodlen uwchben y byd,
Rhag tanbeidiawl ysawl losg
Wyneb heulwen wemp hylosg.

O gawgiau'r llynau llonydd,—
O'r eigion a'r afon rydd,—
Gwres haul yn ageru sydd
Y gloewddwr mewn goleuddydd.
Dwfr y mor yn ddi-sorod
Huda'r haul o'i danbaid rod,
Wele 'i drem o'r hyli' dry
Yr hallter drwy'r fferylldy
Yn elfenol fyw anian,
Drwy wagle rhed y dwr glân
Yn dawchion; hwy dewychant,
Yn nheml y nef—cwmwl wnant.
Drysordy'r gwlaw, dros ardal
Gyr ddyferion, maethlon, mal
Y bywiol neithdar bywyd
Yn ngwres haf adfera fyd.
Cawodau dros losgedig
Grindir gerdd, yn werdd try'r wig.
Bywioledig yw'r blodau,—
Wele fil yn ail fywhau.
Cân adar cyneuedig
Fawl perflas drwy'r werddlas wig.
Dylifa 'i rydwel afon
Obry y llu ebyr llon.
Y dolydd dan gnwd welir
Yn llaw Duw, o laswellt îr.

Mor ddigoll i'r myrdd egin!
Wele rhydd y gwlaw a'i rin
Gynydd;—yr holl eginau
Acw ynt yn bywiocau.
Cawn doraeth acw'n darian
Rhag eisiau doniau ar dân
Selog a melus eiliant
Fawl Duw ar ddihafal dant.

Lle ystwr—llys y daran—
Yw'r cwmwl dyfnddwl, yn dân
O'i grombil hed milfil mellt
Yn derwyn fawr daranfellt.
O'i dywyllwch daw allan
A llidiog eirf felltiog dân—
Eirf a wanant ar antur
Yn fwy dwfn na chleddyf dur.
Rhed o'i oror y daran;
Dirgryna'r glob yn mhob man,
Rhû y fanllef, dromlef draw,
Wna i anian ddihunaw.
Agorir ffenestri'r nen,
Rhed obry o'i du wybren
Bistyllau fel dafnau'r don
Hyd i randir y wendon,
A llethrau bryniau bronydd,
Trochioni a berwi bydd
Ebyr fil—obry fe ant.—
Rhuawl, ferwawl lifeiriant.
Lonfawr amryliw enfys—
Cwmwl Ne' yw lle ei llys:
Breiniol lyw y wybren las
Haul belydr o'i loew balas
Eilw enfys i lonfyd—
Yn der hedd—faner i fyd,
Ni ddaw eilwaith ddialedd
Duw a'i farn, a dyfrllyd fedd
I ddirinwedd wŷr annuw
Dan lid dwyfol, damniol Duw.

Adeg gwywiant, y gauaf,
Ein daear werdd, wedi'r haf,
Yn wywlyd iawn a welir.—
Yngan hon, heb gangen ir.
Daw'r eira hyd yr orawr,
A rhwymau ing y rhew mawr;

Yn dra iesin a'i drysor,
Hardd iâ'n dameidiau rydd Ior.
I'r ddaear wyw rhydd yr Ion
Ogonawl fentyll gwynion
Canaid eira—cnwd arian,
Ail i wisg Caersalem lân.
Drwy wagle hed eira glan,
I lawr o'r cwmwl eirian,
Disgyn yn bluog dwysged
I'r ddaear liwgar ar led.

Hyd binaclau creigiau crog
Y cwmwl rydd wisg emog,
A myn gofleidio'r mynydd,—
Ei orwedd-fainc hardd a fydd,
Buan draw'n mraich yr awel
Y cwnmwl llaith ymaith êl;
Heb aros niwl y borau
Hwylia i ffwrdd fel i'w ffau.

Duw Ior, reola'r corwynt,
Ar Sinai ddisgynai gynt,
I hoeddi'r Ddeddf dragwyddawl
Y'nghlyw myrdd o engyl mawl.
Disgyn a thanllyd osgordd
Fil o'i gylch yn nefol gordd;
Trwch cwmwl dyfnddwl yn dô
Duw ei Hun rydd am dano.
Rhy lân ei anfeidrol wedd
I halog blant marwoledd.

I lwythau'r genedl ethawl
Drwy eu hynt i dir eu hawl,
Ior ei Hun fu'n Arweinydd—
Yn wawl dân—cwmwl y dydd
O'u blaen äi, bu i lu nef
Yn nodded ac yn haddef.

Iesu'n Ceidwad droes adref
Mewn cwmwl o nifwl nef;
Dyna 'i gerbyd hyfryd Ef
Olwyna hyd oleunef
Fry i Ddeheulaw'r Mawredd
A'i Brynwr, Barnwr uwch bedd.

Yn y cwmwl mainc gymer
Ynad Duw; yno ei der
Wenfainc gadarn wna'r Barnydd
Ddydd Barn, a'i reithfarn a rydd.
Holl blant dynion yno'n wir
Yn ddau deulu ddidolir.
Yma mae cymyl siomiant—
Heddyw'n nen yn bygddu wnant;
Gofidiau, trallodau'n llu
Ogylch a geir yn gwgu;
Ond fry'n asur y bur bau
Mae heulwen ddigymylau.