Caniadau Watcyn Wyn/Pryse, Cwmllynfell

Caniadau Watcyn Wyn

gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)

"PRYSE, CWMLLYNFELL."

ATHRYLITH Cymru gafodd ergyd.marwol,
Areithfa Cymru gafodd golled oesol;
Barddoniaeth Cymru gollodd faich o awen,
Dynoliaeth Cymru gollodd gawr o fachgen;
Llysieuaeth Cymru gollodd naturiaethydd,
A blodau Cymru gollodd eu hedmygydd!
Cwrdd gweddi Cymru gollodd ddawn ei "Salmydd,"
Efengyl Cymru gollodd efengylydd;
Do, collwyd doniau llafar, ac ysgrifell,
Pan gollwyd yr anfarwol PRYSE, Cwmllynfell.

Mae gliniau ein barddoniaeth wan yn crynu
Ar faes ei goffadwriaeth pan yn sangu;
Mae adgof am ei ddawn ysbrydoledig,
Fel ysbryd ar y llanerch gysegredig;
Mae adsain ei bregethau yn ein clyw,
A thôn ei lais y mynyd yma'n fyw.

Ei sŵn sydd fel gwenynen yn ein clustiau,
Yn difyr fwngial cân y'mysg y blodau;
Yn hidlo'i eiriau yn hamddenol,
Yn holi'r blodau ar y werddol;
O gam i gam, o un i un,
Fel heb yn wybod iddo ei hun,
Ymgollai y'mysg blodau Duw,
Ymgollem ninau yn ei glyw;
Fel gallem dybio fod y cae,
Y blodau, a'r gwenyn yno'n gwau;

Pregethai natur yn ei holl agweddion,
Pregethai dywydd teg a hyfryd hinon;
Y gwynt, y dail, yr adar roddai i gânu,
A boreu o wanwyn yn ei wedd yn gwenu;
A chrych y nant, a bwrlwm gloew'r ffynon,
Osodai'i farddoni y'nghlustiau dynion;
Amrywiol dànau telyn creadigaeth
Oedd wrth ei law, a bysedd ei farddoniaeth;
Canodd farddoniaeth bur yn llawn o bobpeth,
Canodd y byd i gyd ar fesur pregeth.

Darluniai yr ystorm, a llun y cwmwl,
Nes codi tymhestl yn awyrgylch meddwl;
Ei lais yn codi a'i law'n myn'd trwy ei wallt,
Y corwynt cryf pryd hyn ddiwreiddiai'r allt;
Y bregeth oedd mor nerthol ei rhuthriadau,
Nes codi'r gynulleidfa oddi ar ei seddau!

Chwareuai â ser mor hawdd a chwareu â blodau,
Fel angel chwim dilynai y planedau;

Y bydoedd sydd fel gwybed trwy'r ëangder,
Ddarluniai fry yn nefoedd eu hysblander;
A dwedai rhai pan ydoedd yn y ne',
Mai dyma'r pryd yr ydoedd ef yn nhre';
A gallwn wrth fyn'd heibio roi i lawr,
Ei fod yn nhref o fewn y nef yn awr.

Pregethai'r difyr nes y byddai'r Capel
A chwerthin yn myn'd drwyddo megys awel;
Gan daflu ei wefus, taflai chwedlau allan
I wawdio pechod, a difrio satan;

Nes bai'r hen Gristion mwyaf pendrist yno,
Yn rhwym o chwerthin allan wrth ei wrando.

Yr hen ddiwygwyr gynt a'r diwygiadau,
Fu ganwaith yn pregethu'n ei bregethau,
Yr "Hen dŷ Cwrdd" tô brwyn a'r seddau moelion,
A'r hen lawr pridd dan liniau'r hen dduwiolion;
Yr hen weddïwyr mawr symudol yno,
A nerth y weddi o gylch y tŷ'n eu cario;

Bu yr "hen gapel" a'r "hen fechgyn" yna,
'N gorfforol ganddo ganwaith yn Gibea,
A DANIEL ROWLANDS, a chwrdd mawr Llangeitho,
Y cwrdd pan y machludodd haul i'w cofio
Am haner dydd! gwynt cryf y diwygiadau,
Yn stormydd nerthol chwythai drwy'i bregethau.

Ond llais ei weddi byth fydd yn ein clustiau,
A lles ei weddi byth fydd ar galonau;
Pan welem ef yn plygu ar ei liniau,
Gallasem baratoi i golli dagrau;
Y dagrau gloewon dyna y dylanwad,
O fôr y galon fyny i ffrwd y llygad;
Yn nerth ei weddi'r oedd ei nerth yn byw,
Yn llais ei weddi clywid llais ei Dduw;
Ni chlywsom ddim yn gallu tynu'r nef

I'r byd erioed mor hawdd a'i weddi ef;
Neu godi'r byd i'r nef, ni wyddom p'un,
'R oedd ganddo ef ryw ffordd i'w gwneyd yn un
Yn nerth ei Dduw, y'nglyn a'i nerth ei hun.

Ond aeth o'r byd i'w wlad ei hun,
At engyl frodyr nef y nef;
Mae'r ddaear heddyw heb yr un
O'i debyg wedi ei golli ef;
Yr hen bregethwr yn ei fri
Gyfododd Duw i ardal hedd;
Nid oes yn aros gyda ni
Ond cof am dano, ei lwch, a'i fedd!

Nodiadau