Caniadau Watcyn Wyn/Rhyfel Ffrainc a Phrwsia

Caniadau Watcyn Wyn

gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)

RHYFEL FFRAINC A PHRWSIA.
1870.

LLAIS "tua'r Rhine!" gynhyrfa y ddwy fyddin,
Adseinia'r floedd, o Paris draw i Berlin!

Arllwysa Ffrainc a Phrwsia eu gelynion,
Fel yr arllwysa'r ffrydiau tua'r afon;
Ffrydiau gelynol sydd yn ymddylifo
Yn gronfa fawr fel môr o ddinystr yno!

Angau'n gwynebu angau yn y dyffryn,
Pob un a'i gledd yn dwyn ei enw—"Gelyn!"
Gelyn i ryddid, gelyn undeb gwladol,
Y cleddyf wedi ei hogi i'w darnio'n hollol;
Gelyn dynoliaeth, gelyn cyfeillgarwch,
Y magnel wedi' lwytho i saethu Heddwch!
Gelyn pob cysur—ïe, gelyn bywyd,
Ffroen hyf y gwn i'r fron anela'i ergyd!

Tafod gwallgofrwydd floeddia'r wys i daro!
Nes taro Heddwch lawr y cyntaf yno;
Y taro trwy rhengoedd yn adseinio,
Genau pob gwn fel genau ateb iddo;
Geneuau y magnelau yn ei daflu
O un i'r llall nes yw y glyn yn crynu!
Yn llais y magnel mae y taro ynfyd,
Fel dyrnod angau'n taro yn erbyn bywyd;
Y rhengoedd cedyrn gwympant yn y taro,
Nes taro'r dyffryn teg, nes yw yn gwrido!
Dwy wlad yn taro'u gilydd mewn cyflafan
Nes taro bywyd eu calonau allan,
Dau rym ofnadwy'n taro mor ddiarbed,
Nes taro'r byd i lewyg wrth eu gweled!

Bydd enw Woerth byth mewn gwaed yn aros,
Bydd bryn y lladdfa erchyll yn ei ddangos;

Ei gopa coch yn dyrchu tua'r nefoedd,
Yn golofn y gyflafan yn oes oesoedd!

A Bryniau Gravelot wedi eu porphori,
Mae rhuddwaed wedi golchi eu gwyrddlesni
Oddiar eu daear—rhuad croch y magnel
Byth ni ymedy â'r hen glogwyni tawel;
I gofio'r frwydr mae bryniau wedi tyfu,
Y bryniau o feirwon yno ga'dd eu claddu!

Sedan yw'r'smotyn cochaf yn y llechres;
Mae gwaed ei meibion yn argraffu ei hanes;
Dinystr nas meiddiai dinystr ei wynebu,
Dinystr i ddinystr arall yn rhoi fyny;
Lle cafodd ymerodraeth Ffrainc ei chwalu
Fel y losgbelen gyntaf saethwyd ati;
Bu'n "bwrw gwaed" mor drwm, nes llifai yn nentydd,
I chwyddo'r Rhine fawreddog dros ei glenydd!

Ymdeithia y gorchfygwr dan ei arfau,
Ac ol ei droed o'i ol fel ol troed angau,
March coch y Prwsiad wibia drwy'r llanerchau,
A gwaed pur gwinwydd Ffranc yn lliwio'i garnau,
Yn gymysg â gwaed dynol lladdedigion,
Sydd yn palmantu llwybr ei yrfa greulon!

Y Loir, bydd wedi blino llifo heibio,
Cyn golchi ei glanau o'r gwaed dywalltwyd yno!
Gwaed y byddinoedd ieuaine, truain, tlodion,
Lofruddiwyd yno'n gelaneddau meirwon!

Plwm ryfel sydd yn faich ar gefn y gwledydd,
Y ddwy o dano suddant gyda'u gilydd;
Wrth dori lawr eu gwyr yn tori eu calon,
Yn suddo i ddyfnach bedd na'u lladdedigion.

Y gwarchae erchyll sydd fel hunllef enbyd,
Yn gwarchae anadl masnach trwy yr hollfyd;

Fel cylch o dân rhy boeth i dori drwyddo,
Pob cysur wedi methu, wedi ildio;
Rhyddid yn rhwym yngafael ei galedi,
Pobpeth yn rhwym, ond newyn a thrueni;
Mae newyn a thrueni, a'u cymdeithion
Yn rhodio o amgylch fel bwystfilod rhyddion!
Gan ladd y rhai y metha'r gwn a'u saethu,
A'r cledd rhy fŷr i'w cyrhaedd i'w trywanu;
Pob peth yn marw, ond sŵn marwol rhyfel,
Sŵn ei drueni'n uwch na sŵn ei fagnel.

Nodiadau