Cerddi'r Bwthyn/Pwllderi
| ← Hydref | Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys |
Y Nadolig |
PWLLDERI
[Yn nhafodiaith Dyfed].
Fry ar y mwni mae 'nghartre bach
Gida'r goferydd a'r awel iach.
'Rwy'n gallid watwar adarn y weunydd,—
Y giach, y nwddwr, y sgrâd a'r hedydd;
Ond sana i'n gallid neud telineg
Na nwddi pennill yn iaith y coleg;
A sdim rhocesi pert o hyd
Yn hala goglish trwyddw'i gyd;
A hinny sy'n y'n hala i feddwl
Na sdim o'r awen 'da fi o gwbwl;
Achos ma'r sgwlin yn dala i deiri
Taw rhai fel 'na yw'r prididdion heddi.
'Rown i'n ishte dŵe uwchben Pwllderi,
Hen gatre'r cryr a'r arth a'r bwci.
'Sda'r dinion taliedd fan co'n y dre
Ddim un llefeleth mor wyllt yw'r lle.
'All ffrwlyn y cownter a'r brethin ffansi
Ddim cadw'i drâd uwchben Pwllderi.
'Ry'ch chi'n sefyll fry uwchben y dwnshwn,
A drichid lawr i hen grochon dwfwn,
A hwnnw'n berwi rhwng creige llwydon
Fel stwceidi o lâth neu olchon sebon.
Ma' meddwl amdano'r finid hon
Yn hala rhyw isgrid trwy fy mron.
Pert iawn yw 'i wishgodd yr amser hyn,—
Yr eithin yn felyn, a'r drisi'n wyn,
A'r blode trâd brain yn batshe mowron
Ar lechwedd gwyrdd fel cwmwle gleishon;
A lle ma'r gwrug ar y graig yn bwnge,
Fe dingech fod rhywun yn tanu'r llethre.
Yr haf fu ino, fel angel ewn,
 baich o ribane ar ei gewn.
Dim ond fe fuse'n ddigon hâl
I wasto'i gifoth ar le mor wâl,
A sportan wrth hala'r hen gropin eithin
I allwish sofrins lawr dros y dibin.
Fe bange hen gibidd, a falle foddi
Tae e'n gweld hinny uwchben Pwllderi.
Mae ino ryw bishin bach o drâth,—
Beth all e' fod? Rhyw drigen llâth.
Mae ino dwad, ond nid rhyw bŵer,
A hwnnw'n gowir fel hanner llwer;
Ac fe welwch ino'r crechi glâs
Yn saco'i big i'r pwlle bâs,
A chered bant ar 'i fagle hir,
Mor rhonc, bob whithrin, â mishtir tir;
Ond weles i ddim dyn eriwed
Yn gadel ino ôl 'i drŵed;
Ond ma'n nhw'n gweid 'i fod e', Dai Beca,
Yn mentro lawr 'na weithe i wreca.
Ma'n rhaid fod gidag e' drâd gafar,
Neu lwybir ciwt trwy fola'r ddeiar.
Taw'n i'n gweld rhywun yn Pwllderi,
Fe redwn gatre pentigili.
Cewch ino ryw filodd o dderinod,—
Gwilanod, cirillod a chornicillod;
Ac mor ombeidus o fowr yw'r creige
A'r hen drwyn hagar lle ma' nhw'n heide,
Fe allech wrio taw clêrs sy'n hedfan
Yn ddifal o bwti rhyw hen garan;
A gallech dingi, o'r gribin uwchben,
Taw giar fach yr haf yw'r wilan wen.
A'r mowcedd! Tina gimisgeth o sŵn!—
Sgrechen hen wrachod ac wben cŵn,
Llefen a whiban a mil o regfeydd,
A'r rheini'n hego trw'r ogofeydd;
A chithe'n meddwl am nosweth ofnadwi,
A'r morwr, druan, o'r graig yn gweiddi,—
Yn gweiddi, gweiddi, a neb yn aped,
A dim ond hen adarn y graig yn clŵed;
A'r hen girillod, fel haid o githreilied,
Yn weito i'r gole fynd mâs o'i liged.
Tina'r meddilie sy'n dwad ichi
Pan foch chi'n ishte uwchben Pwllderi.
Dim ond un tŷ sy'n agos ato,
A hwnnw yng nghesel Garn Fowr yn cwato.
Dolgâr yw ei enw, hen orest o le,
Ond man am reso a dished o de,
Neu ffioled o gawl, a thina well bolied,
Yn genin a thato a sêrs ar 'i wmed.
Cewch weld y crochon ar dribe ino,
A'r eithin yn ffaglu a chretshan dano.
Cewch lond y lletwad, a'i llond hi lweth,
A hwnnw'n ffeinach nag un gimisgeth;
A chewch lwy bren yn y ffiol hefyd,
A chwlffyn o gaws o hen gosin hifryd,
Bara gwenith yn dafell lidan,
A chig ar drenshwn mor wyn â'r arian.
Cewch ishte wedyn ar hen sciw dderi
A chlwed y bigel yn gweid 'i stori.
Wedith e' fowr am y glaish a'r bwen
A gas e' pwy ddwarnod wrth safio'r ŵen;
A wedith e' ddim taw wrth tshain a rhaff
Y tinnwd inte i fancyn saff;
Ond fe wedith, falle, â'i laish yn crini,
Beth halodd e' lawr dros y graig a'r drisi;
Nid gwerth yr ŵen ar ben y farced,
Ond 'i glŵed e'n llefen am gâl 'i arbed;
Ac fe wedith bŵer am Figel Mwyn
A gollodd 'i fowyd i safio'r ŵyn;
A thina'r meddilie sy'n dwad ichi
Pan foch chi'n ishte uwchben Pwllderi.