Cerddi'r Bwthyn/Wrth Furddun Hen Addoldy

Cerddi'r Bwthyn

gan Dewi Emrys

WRTH FURDDUN HEN ADDOLDY

HENDY'R pwerau dwyfol! Trist dy weld
Â baich mudandod ar dy feini hen,
A difaterwch byd yn ddycnach haint
Na'r malltod sydd yn turio dan dy ffrâm.

Yma y plygodd yr hen dadau gŵyl,
A'u taerni'n rhwygo'r cwmwl onid oedd
Dy furiau'n crynu gan yr angerdd mawr,
A'r galon graig yn toddi yn y tân.

Yr hen ganhwyllau syml! Diffoddodd chwyth
Gwamalwch oes eu llewych difost hwy,
A'th ado ar fin y ffordd yn ddarn o'r nos,
A'th borth yn gyniweirfa'r glaw a'r gwynt ;
A lle bu'r weddi'n tynnu'r Nef i lawr,
Nid erys onid trawstiau moel uwchben,
A'r moelni yn dwysáu'r distawrwydd oer.
Cacodd twf anial am y llwybr i'r deml,
A chuddio olion traed hen deulu'r Ffydd.

Distaw dy gewri heno fel tydi,
A'u henwau'n mallu ar feddfeini gŵyr
Nad ydynt mwyach onid tystion mud
Yr Angau a roes ddiwedd ar y mawl.

Anghymen hithau'r fynwent, hundy'r saint,
A hyfdra twf Anghofrwydd drosti'n drwch;
A lle bu'r adnod yn llythrennau aur,
Collwyd ei neges dan hen gramen werdd

Malpai holl gynllwyn y diffeithder salw
Yn bwrw ei ddirmyg ar dy olud di
A throi sancteiddrwydd hen bwerau'r Nef
Yn watwar dan lywodraeth Brenin Braw.

Acw ar fin y palmant, gwelaf fflam
Plas y pleserau'n euro'r heol fawr,
A mintai ar ôl mintai'n cyrchu'r pyrth
A dirwyn trwyddynt yn llinynnau hir;
A chlywaf uwch chwerthinog dwrf y dref
Rwnan eryrod rhyfel yn y nen,—
Mawrth a'i osgorddlu'n heidio'r awyr fry,
A theml Tywysog Hedd yn furddun gwag.
Peidiodd y sêl a ysai deulu Duw,
A phallodd sacrament yr enaid taer;
A Île bu'r emyn yn pereiddio'r gwynt,
Ymledodd esgyll dinistr uwch y fro.

Heno, â thithau mwy ar fin y ffordd
Fel hen ysgerbwd yn y gwellt a'r drain,
A ffoes yr anadl a fu gynt i ti
Fel ymchwydd dwyfol hoen yn nydd dy nerth?
Os aeth dy blant i grwydro yma a thraw,
Fe aeth yr hen ymbiliau gyda hwy;
Canys ni ddianc nebun rhag y nwyd
Sydd ynddo'n gri anosteg ddydd a nos,—
Y newyn nas diwellir yn y wledd,
Y syched sydd yn fwy na'r ffiol lawn.
Os aeth y gog a'r wennol dros y lli,
A gollwyd hoedl y cyrn a'u geilw yn ôl?
Os aeth gogoniant haf yn chwalfa grin,
A drengodd hoen y gwanwyn gyda'r dail?

Mae ysbryd y dadeni yn y tir
Yn brwydro â'r ddunos a'r cadwyni rhew;
Ac yn y man, bydd asbri newydd wyrth
Ac aberth moliant lle bu noethni'r coed.
Felly dy angerdd dithau, gysegr gwag,
Nid llonydd mono fel dy feini mud.

Boed it dy wacter heno, gapel bach,
A balchder hefyd am a roist i'r byd;
Cans nid wrth fesur dy hen furiau briw
Y gweithia dylanwadau'r "pethau cudd."
A suddodd cawod i briddellau'r cwm
Na chyfyd yng ngrymuster tonnau'r môr?
Felly y cyfyd eilwaith, er dy glod,
Y nerth a roed yn allu Duw i ti;
A bydd dy weddi goll a'th nodyn crwydr
Yn gord yn anthem y Dyrchafael Mawr.

Nodiadau[golygu]