Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth/Pregeth IX

← Pregeth VIII

Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig

Pregeth X

PREGETH IX.

Y LLEOEDD LLEIDIOG.

"Ei lleoedd lleidiog a'i chorsydd ni iacheir, i halen y rhoddir hwynt."EZEC. XLVII. 11.

ER holl effeithiau daionus dyfroedd y cysegr, mae y proffwyd yn gweled fod rhyw fanau yn aros heb eu cyfnewid, sef y lleoedd lleidiog a'r corsydd Sylwn yn

I. FOD YN BOSIBL AC YN DEBYG Y BYDD RHAI YN AROS YN EU CYFLWR NATUR ER POB MANTEISION CREFYDDOL· "Lleoedd lleidiog a chorsydd ni iacheir."

1. Golygir wrth y rhai hyn, y gwledydd a'r bobl sydd yn gwrthod Athrawiaeth yr efengyl. Erys y rhai hyn yn anobeithiol. Un ffordd i gadw mae Duw wedi ddarparu, a chyhoeddiad y drefn hono ydyw yr efengyl. Dywed yr efengyl am wisg i guddio yr euog, am y ffynon i olchi yr aflan, am y meddyg i gleifion, a'r noddfa i lofruddion ymguddio ynddi. Hi yn unig sydd yn "rhoddi gwybodaeth iachawdwriaeth i'r bobl trwy faddeuant o'u pechodau." Ni fedd Duw yr un moddion arall at wella pechadur, ac nid yw yn meddwl trefnu yr un chwaith. O ganlyniad, mae pob gwlad, cenedl, a pherson fyddo yn gwrthod yr efengyl, yn aros yn y cymeriad o fod yn lleoedd lleidiog a chorsydd. Dim ond i ni edrych ar y gwledydd a'r cenhedloedd sydd yn amddifad o athrawiaeth yr efengyl, rhyw "drigfanau trawsder" ydynt oll.

2. Y rhai sydd heb roddi ufudd-dod i'r efengyl, er gwybod yr athrawiaeth a'r dyledswyddau. Mae lle i ofni y gellir cyfrif llawer o wrandawyr efengyl heddyw, y dynion sydd a'u calonau heb deimlo oddiwrth ei chenadwri, ac o ganlyniad eu bucheddau yn groes iddi, ymysg y lleoedd lleidiog a'r corsydd. Ni chafodd neb dan haul fwy o fanteision i fod yn gadwedig na chenedl y Cymry yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Llais durtur, fwyn yr efengyl yw y peth cyntaf a glywsoch, ac a dynodd eich sylw yn eich mebyd, gweled ein rhieni ac eraill yn cyrchu at ei hordinhadau, ac yn gorfoleddu yn y mwynhad o'r dyfroedd grisialaidd, roddodd y meddwl mawr a thyner cyntaf ynom am dani. Mae llawer o honynt hwy wedi myned adref yn wyn ac yn iach trwy rinwedd ei dyfroedd; ond diolch,

"Er cymaint ag a olchwyd,
Sydd yn y nef yn awr,
Mae'r afon fel y grisial
Yn ngwlad y cystudd mawr."

Ac y mae ei dyfroedd wedi dyfod yn agos iawn atoch chwi, ac y mae galwad daer arnoch i ddyfod iddynt, "O! deuwch i'r dyfroedd." Beth ydyw yr holl freintiau crefyddol, yr holl bregethu am Geidwad, yr holl gyfarfodydd gweddiau, a'r holl ddysgu yn yr Ysgol Sabbothol? Onid gorlifiad dyfroedd y cysegr ydynt, sydd yn amgylchu ac yn rhedeg o'ch cwmpas ? Maent wedi cyrhaeddyd i mewn i'ch deall, ac wedi ymlenwi i'ch cof. Pa gynifer o honoch na all adrodd gyda pharodrwydd yr adnodau mwyaf cymhelliadol ?" O deuwch i'r dyfroedd," "Deuwch ataf fi bawb a'r sydd yn flinderog ac yn llwythog, a mi a esmwythaf arnoch," "Yr ydym yn erfyn dros Grist, Cymoder chwi â Duw."

Ond wedi y cwbl, a oes dim lle i ddweyd, "Eithr y gair a glybuwyd ni bu fuddiol iddynt hwy, am nad oedd wedi ei gyddymheru â ffydd yn y rhai a'i clywsant." Mae yna ryw bechod anwyl yn aros rhyngddynt â chredu, yn aros yn wrthglawdd rhyngddynt å dylanwad y gwirionedd. Oblegid hyny, y mae yn well gan y dyn redeg y risk gyda golwg ar ei fywyd tragywyddol, nag ymwadu â'r gwrthddrych gwaharddedig hwnw, neu groeshoelio y chwant llygredig hwnw. O dymunwn am i Ysbryd Duw ddangos y perygl, a thori bylchau yn y gwrthgloddiau sydd yn atal dynion i'w weled.

3. Y rhai rhagrithiol gyda chrefydd.—Clywaf un yn dweyd, "Ië, dylech ddeall fy mod i yn aelod eglwysig." Wel, digon priodol. Ond a ydyw yr efengyl wedi dy fywhau? A ydwyt yn byw bywyd o ffydd yn Mab Duw? A ydyw yr efengyl wedi dy iachau oddiwrth dy hen arferion? Yr oedd yr Ysgrifenyddion a'r Phariseaid yn grefyddol iawn, ond "beddau wedi eu gwyngalchu" oeddynt ar y goreu.

II. TRUENUS GYFLWR Y RHAI A DDIBRISIANT AC A WRTHODANT YR EFENGYL.— "I halen y rhoddir hwynt." Mae hyn yn cynwys eu rhoddi i fyny i farn, fel y mae tir sydd a halen ynddo yn dir diffrwyth, ac o ganlyniad yn anghymeradwy. Dywedir yr arferir yn yr iaith wreiddiol ddweyd tir hallt am dir diffrwyth. Hauodd Abimelech halen ar Sichem yn arwydd o felldith. Mewn "tir hallt anghyfaneddol" y mae y rhai sydd dan felldith yn preswylio. Cyflawnwyd hyn ar lawer o genhedloedd a gwledydd am ddiystyru ac anghredu yr efengyl. Edrychwch ar wlad yr addewid, lle y bu cenedl liosog o had Abraham yn preswylio, a chysegr Duw wedi ei adeiladu fel llys uchel yn eu mysg; ac i chwanegu at fawredd eu breintiau, y wlad lle bu Duw yn y cnawd yn llefaru geiriau, ac yn cyflawni gwyrthiau, mae hono er's canrifoedd wedi ei rhoddi i halen. Gwlad anghyfanedd ydyw, y dinasoedd wedi eu "hanrheitho fel pe dymchwelai estroniaid" hwynt, a'r preswylwyr yn wibiaid a chrwydriaid ar hyd holl wledydd y ddaear.

Mae pob pechod yn haeddu tragwyddol gosb'; ond o bob pechod a gyflawnodd Israel, ac a gyflawnir eto gan eraill, gwrthod Mab Duw, ac anghredu yr efengyl sydd yn haeddu y gosbedigaeth drymaf. Onid oedd yr Iuddewon yn euog o bechodau ysgeler eraill yn amser Iesu Grist? Oeddynt, yn euog o orthrymu, o drais ac annuwioldeb, o ragrith a chelwydd ; ond i ychwanegu at yr oll darfu iddynt groeshoelio Arglwydd y gogoniant. Ond fe gawsent eu harbed wedi y cwbl pe buasent yn derbyn cenadwri yr efengyl am Grist, gan i Grist roddi y gorchymyn am ddechreu yn Jerusalem," sef rhoddi y cynyg cyntaf am iachawdwriaeth i'r genedl a groeshoeliodd Grist. Fel pe dywedai Crist, "Er iddynt fy nghroeshoelio, gwnaf wedi y cwbl eu harbed, a rhoddaf fy ngwaed i’w golchi os derbyniant yr efengyl. Ond gan iddynt wrthod, rhaid oedd troi at y cenhedloedd, a'u rhoddi hwythau i fyny i ddinystr. Dyna "ŵr y ty," wedi myned i draul fawr i arlwyo gwledd, ac anfon gweision allan i wahodd, yn cael ei yru i ddigio, am iddynt yn unfryd ymesgusodi ;" ac felly tyngodd na chawsai yr un o'r gwyr hyny a wahoddwyd brofi o'r swper. Pwy amynedd allai oddef y fath ddiystyrwch? Ond O! gyfeillion, pa fodd yr ydych chwi yn gwneyd a'r gweision yn awr. Gochelwch rhag i ŵr y ty ddigio a'ch gollwng i afael "meddwl anghymeradwy."

Gallwn weled y perygl o ddiystyru galwad yr efengyl a breintiau crefydd yn eglwysi Asia Leiaf. Bu y rhai hyny unwaith yn tynu sylw y byd oblegid eu crefydd a'u llwyddiant; ond trwy syrthio i arferion llygredig, er eu holl freintiau, symudwyd y canhwyllbren o'u plith, ac aethant yn sathrfa i farnau dinystriol, fel nad oes bellach ond bwthynod gwael lle bu palasau ardderchog, tlodi yn lle cyfoeth, a gwarth yn lle clod—"i halen y rhoddwyd hwynt." Yr oedd y cenhedloedd gynt yn dweyd mai Cristionogaeth oedd y felldith fwyaf i bob gwlad, oblegid eu bod yn gweled y barnau tostaf yn cael eu tywallt ar y gwledydd a'i gwrthodent. Mae cymaint o ddaioni a thiriondeb Duw, cynyrch ei gariad tragwyddol, yn cael eu datguddio yn yr efengyl, fel na all anfeidrol amynedd ddal yn hir heb ddigio, wrth y rhai fydd yn dal yn gyndyn i'w camddefnyddio a'u diystyru. Onid yw yn beth rhyfedd na byddai wedi digio wrth y Cymry, ac wedi symud y canhwyllbren o'n plith? O! fechgyn a merched, cymerwch rybudd mewn pryd. Nid oes dim yn pwyso mor drwm ar anfeidrol amynedd ei hun na gwrthod y Mab.

Mae lle i ofni fod llawer yn myned a dyfod gyda moddion gras, heb feddwl am y cyfrif manwl fydd raid iddynt ei roddi am hyny. Peth sobr fydd dyfod i gysylltiad â'r efengyl heb ei chredu. "Hon yw y ddamnedigaeth, ddyfod goleuni i'r byd, a charu o ddynion y tywyllwch yn fwy na'r goleuni, canys yr oedd eu gweithredoedd hwy yn ddrwg." Bydd yn drwm ar y pagan druan, "ond hon yw y ddamnedigaeth!" O! bobl, yr ydych wedi eich taflu i sefyllfa ag sydd yn gwneyd eich cyfrifoldeb yn ofnadwy yn eich cysylltiad a'r efengyl. Ped arhosech gartref heb ddyfod i'r moddion, byddech yn casglu cynud wrth wneyd hyny. Nid oes dim yn well i chwi wneyd na chwympo i mewn â thelerau yr efengyl ar frys. Oblegid os parhewch i fyned ymlaen heb fod dan ymgeledd iachawdwriaeth, byddwch fel y ddaear sydd yn derbyn gwlaw, ond yn dwyn drain a mieri, ac nid llysiau cymwys, yn cael eich rhoddi fyny i felldith, —"diwedd yr hon yw ei llosgi."