Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth/Pregeth X

← Pregeth IX

Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig

Hanes Crefydd yn Nghwmystwyth

PREGETH X.

PAROTOI ERBYN Y DYFODOL.

"Cerdda at y morgrugyn, tydi ddiogyn; edrych ar ei ffyrdd ef, a bydd ddoeth," &c.—DIAR. VI. 6—11.

CREODD Duw ddyn yn uniawn, ar ei ddelw, mewn gwybodaeth, cyfiawnder, a gwir sancteiddrwydd. Nid oedd ei gyffelyb ar y ddaear, yr oedd yn "uchder llwch y byd." Yr oedd yn harddach na'r holl greaduriaid daearol o ran ei gorff, ond ei enaid oedd ei ragoriaeth fawr. O ran ei gorff, gallasai y pryf distadlaf ddweyd wrtho, "Fy mrawd wyt, canys o'r clai y torwyd dithau fel finau." Ond o ran ei enaid, gall ef honi perthynas â'r angel uchaf; canys os gall yr angel ddweyd, crewyd fi "trwy Ysbryd ei enau ef," gall yntau ddweyd, “Anadl yr Hollalluog a'm bywiocaodd i." Yr oedd dyn y pryd hwnw yn greadur ardderchog iawn, yn arglwydd ar yr holl greaduriaid "Gwnaethost iddo arglwyddiaethu ar weithredoedd dy ddwylaw, gosodais bob peth dan ei draed ef." Ond rhyfedd y cyfnewidiad pan aeth dyn yn bechadur! Yn lle bod yn arglwydd ardderchog, aeth pob peth yn ddychryn iddo, ac yntau yn îs na'r holl greaduriaid o'i gwmpas o ran amcan bywyd. Felly y mae yn aros i raddau byth; mae yn cael ei alw yma at un o'r creaduriaid distadlaf, i gael gwers ar beth mwyaf pwysig ei fywyd, -parotoi ar gyfer y dyfodol. Yr ydym oll wedi syrthio; ac fel y mae y gwynt yn chwythu y dail, un yma a'r llall draw, felly yr ydym ninau trwy yr anian bechadurus, wedi "troi bawb i'w ffordd ei hun," un yn afradlon, diog, ac esgeulus, y llall yn gybydd llawn o ragofalon, pob un a'i ffordd ei hun.

Wrth ddarllen y Beibl, yr ydym yn gweled rhai adnodau fel yn gwrthddweyd rhai eraill, "Na thrysorwch i chwi drysorau ar y ddaear" "Na ofalwch ;" "Llafuriwch nid am y bwyd a dderfydd," meddai Iesu Grist. A dywed yr Apostol Paul, "Od oes neb heb ddarbod dros ei eiddo, yn enwedig ei deulu, efe a wadodd y ffydd, a gwaeth yw na'r di ffydd." "Gan weithio a'u dwylaw yr hyn sydd dda, fel y byddo ganddynt beth i'w gyfranu i'r hwn y mae angen arno." Gellid meddwl fod Iesu Grist yn pregethu yn erbyn un o brif ddibenion ein cymdeithas,^[1] yn erbyn ein testyn, ac yn erbyn lliaws o adnodau cyffelyb. Ond yr hyn a orchymyna Efe yw, peidio pryderu a rhagofalu am bethau y ddaear, fel ag i esgeuluso y pethau penaf; peidio llwytho ein hunain ag awydd anghymedrol, a rhoddi ein holl amser a'n llafur at olud anwadal. Wrth rai felly dylid dweyd, "Ceisiwch yn gyntaf deyrnas Dduw, a'i gyfiawnder ef, a'r holl bethau hyn a roddir i chwi yn ychwaneg." Ond o'r tu arall, os bydd rhywrai yn esgeuluso eu dyledswyddau tymhorol, ac yn ddiog yn eu gwaith, mae priodoldeb yn ngeiriau Paul a'r testyn, am iddynt "ddarbod dros yr eiddo, a gweithio a'u dwylaw eu hunain," a myned at y morgrugyn am wers ar y mater. Yr hyn a ddysgir yma

I. YW DYLEDSWYDD DYN I FOD YN DDIWYD A DARBODUS.— Gelwir ni yma at greaduriaid bychain iawn i ddysgu hyn. Mae pawb o honom wedi bod yn sylwi mor ddiwyd yw y morgrugyn yn casglu, a hyny yn y tymor manteisiol. Mae gwahanol ddywediadau am y creaduriaid hyn. Dywed rhai mai nid ar gyfer y gauaf y maent yn parotoi, gan nad oes ganddynt ddim yn eu celloedd y pryd hwnw, a'u bod yn cysgu neu yn marw y gauaf fel llawer o greaduriaid eraill. Barna eraill fod rhai rhywogaethau o honynt yn byw yn y gauaf, a'u bod yn ymborthi ar eu darpariaeth. Ond y mae geiriad y testyn yn dangos eu bod yn mwynhau y gauaf y pethau oeddynt wedi "barotoi a chasglu yn yr haf a'r cynhauaf.” Y peth a ddysgir i ni yma yw, mai ein dyledswydd yw bod yn ddiwyd a darbodus yn yr adeg fanteisiol i wneyd hyny, sef adeg o iechyd a llwyddiant. Mae y Beibl yma yn llefaru llawer iawn wrth y dyn diofal a diog. Ni chreodd Duw ddyn i fod yn segur. Yr oedd Adda yn ei sefyllfa o ddiniweidrwydd i lafurio a chadw yr ardd; ond y mae y diog yn disgwyl cael peth na chaniatawyd i Adda yn mharadwys, sef cynhaliaeth heb weithio. Ac wrth ddyn fel pechadur dywedodd, "Trwy chwys dy wyneb y bwytai fara." Ond y mae yma drugaredd, "bara" ydyw, nid careg ac nid melldith.

Mae holl ddysgeidiaeth y Beibl yn profi yr un peth. Dangosodd yr Arglwydd ofal mawr am y tlawd wrth roddi cyfreithiau i genedl Israel. Nid oedd y cyfoethog i lwyr gasglu unrhyw gnwd o'i eiddo, ond yr oedd yn rhaid iddo adael rhan o hono i'r tlawd; er hyny, yr oedd yn rhaid i'r tlawd, yntau, i godi yn foreu a dilyn yn hwyr i loffa y gweddillion, a hyny yn yr amser priodol. Yr oedd yr Iuddewon yn hynod ofalus i ddysgu rhyw gelfyddyd i'w plant, er mwyn eu dysgu i fod yn onest a gweithgar. Nid oes dim yn fwy niweidiol i foesau gwlad na segurdod; ac os bydd llawer o segurwyr mewn ardal, mwyaf i gyd fydd am fod yn segur, a llawnaf fydd yr ardal o ddefnyddiau cynen a melldith. Nid oes gan y cyfryw yr un sail i ofyn bendith yr Arglwydd arnynt, gan mai llafur y mae efe bob amser yn fendithio. Mae yn wir i Grist wneyd gwyrthiau i borthi miloedd, ond yn ngwyneb angen y gwnaeth hyny. Meddyliodd rhyw liaws o'r tyrfaoedd mai felly yr oedd i fod mwy, a thebygaf eu clywed yn dweyd y naill wrth y llall, "Dyma hi wedi dyfod arnom, fechgyn, dewch i ni gael gwneyd hwn yn frenin, mae gobaith i ni gael byw heb weithio gyda hwn." Aethant felly ar ei ol. Ond nid hir y buout heb ddeall mai nid dynion diog oedd i fod yn ganlynwyr Iesu o Nazareth. Gweithiwr caled oedd ef ei hun, i wneyd "gwaith yr hwn a'i hanfonodd, tra yr oedd yn ddydd."

Mae yr apóstolion yn dysgu yr un pethau. Dyma fel y dywed Paul wrth y Thessaloniaid, "A rhoddi o honoch eich bryd ar fod yn llonydd, a gwneuthur eich gorchwylion eich hunain, a gweithio a'ch dwylaw eich hunain, megis y gorchymynasom i chwi. Fel y rhodioch yn weddaidd tuag at y rhai sydd allan, ac na byddo arnoch eisiau dim." Ac yn ychwanegol at fod yn ddiwyd, dylem fod yn ddarbodus. Mae llawer yn dra diwyd, ond heb fod yn ddarbodus mewn un modd. Ond y mae Paul yn gosod pwys mawr ar y darbod, gan ddangos fod anrhydedd crefydd yr efengyl yn galw am dano, a bod yr hwn nad yw yn gwneyd yn "waeth na'r di ffydd." Gallwn weled bellach fod amcanion ein cymdeithas a'u rheolau wedi eu nyddu allan o Air Duw ; ac wrth sefyll atynt y gallwn ddisgwyl bendith yr Arglwydd arni er ein cysur tymhorol, a'i amddiffyn drosti. "Os yr Arglwydd nid adeilada'r ty, ofer y llafuria'r adeiladwyr wrtho "

II. Y CANLYNIADAU PWYSIG A DDAW O ESGEULUSO HYN."Felly y daw tlodi arnat fel ymdeithydd, a'th angen fel gwr arfog." Mae y diog yn yr haf a'r cynhauaf yn caru gorwedd a chysgu, a dywed, "Ychydig gysgu, ychydig hepian, ychydig blethu dwylaw i gysgu." "Mae y diog yn ei waith yn frawd i'r treulgar. Na châr gysgu rhag dy fyned yn dlawd. Felly y daw dy dlodi megis ymdeithydd," yn ddisymwth ac annisgwyliadwy; "a'th angen fel gwr arfog,"—yn anwrthwynebol. Nid gwaith hawdd i'r gwr heb arfau droi y gwr arfog yn ei ol,—" ond enaid y diog a ddeisyf ac ni chaiff ddim." Yr oedd Solomon wedi sylwi yn graff ar faes y dyn diog a gwinllan yr anghall, ond ni welodd yno ddefnydd ymborth o gwbl,—" Wele, codasai drain ar hyd—ddo oll, danadl a guddiasai ei wyneb ef, a'i fagwyr gerig a syrthiasai i lawr." Trwy ddiogi lawer yr adfeilia yr adeilad.

Mae bod yn ddiddarbod, neu yn afradus, yn arwain i'r un canlyniadau. Brawd i'r treulgar yw y diog. Mae rhoddi at y peth afreidiol hyn, a'r peth afreidiol arall, er diwallu blys y genau, neu falchder y bywyd, yn debyg o arwain yn y diwedd i dlodi, newyn, a dinystr anocheladwy. Meddyliwn beth pe byddai miloedd yn esgeuluso eu dyledswyddau yn yr haf a'r cynhauaf, beth a ddaethai o'r wlad? Mae pawb yn gwybod. Mae pwys mawr, hefyd, mewn darbodi ar gyfer henaint a methiant, heblaw ar gyfer cystudd ac angau. Carai llawer mewn cyfyngder dderbyn cymorth oddiwrth ryw gymdeithas fel hon, ond heb wneyd ymdrech i gasglu mewn cryfder, iechyd, a llwyddiant.

III. YR ALWAD DDIFRIFOL SYDD YMA I BEIDIO ESGEULUSO YR ADEG FANTEISIOL AR GYFER Y DYFODOL.— Edrych, Pa hyd? Bydd ddoeth." Mae hyn yn bwysig iawn mewn ystyr naturiol; ond y mae yr ystyr hwnw, i raddau, yn afreidiol ei gymeryd mewn lle fel hwn, gan mai pobl ystyriol o hyny ydych gan mwyaf oll. Mae ymuno â chymdeithas fel hon, a dal ati, yn profi hyny i raddau pell, trwy eich bod yn parotoi ar gyfer damweiniau, cystuddiau, henaint, a phrofedigaethau eraill. A buasai yn fwy buddiol, o bosibl, eich anerch heddyw ar ryw eiriau tebyg i'r rhai hyny, “Na thrysorwch i chwi drysorau ar y ddaear;" oblegid pe cyferchid neb o honoch yn bersonol fel dyn diog, diau y teimlech yn ddwys. Ond, gyfeillion, goddefwch i mi ddweyd, mae yma ddegau, os nad ugeiniau o honoch, sydd yn dal cymeriad y testyn gerbron Duw. Er profi hyn, meddyliwch am y dyn y cnydiodd ei feusydd mor dda, nes y gorfu arno adeiladu ysguboriau mwy. Yr oedd hwnw yn ddyn digon call yn trin y byd, ac yn deall pa fodd i barotoi ar ei gyfer, ac i wneyd hyny mewn pryd. Ond "ynfyd" y galwai Duw ef, am ei fod yn ddiofal am ei enaid. Mae y rhai a esgeulusant ddydd iachawdwriaeth, i barotoi ar gyfer tragwyddoldeb, yr un mor ynfyd a hwnw yn ngolwg Duw. Ac nid gormod hyfdra fyddai dweyd wrth bob un yn bersonol, "Cerdda at y morgrugyn, tydi ddiogyn; ac edrych ar ei ffyrdd ef, a bydd ddoeth."

Rhyw oes ryfeddol yw yr oes hon am ddarparu ar gyfer amgylchiadau blinion a cholledus yn y bywyd hwn. Mae dynion yn insurio eu tai, eu meddianau, a'u bywydau, er sicrhau rhyw eiddo ar ol eu colli. Yr ydym yn ystyriol o'r hyn all ddigwydd i ni, ac felly yn sicrhau gallu cymdeithas o'n plaid, tra y mae iechyd a llwyddiant yn gwenu. Mae yn beth pur ryfedd fod dynion mor ofalus i ddarparu ar gyfer mân amgylchiadau y byd hwn, i roddi pob peth yn barod yr haf ar gyfer y gauaf, ac eto, yr un dynion mor ddiofal i barotoi ar gyfer tragwyddoldeb. Gall y bydd angau yn eu hamddifadu rhag mwynhau llawer o'u rhagddarpariadau tymhorol, fel y gellir dweyd mai i ychydig y mae ymarfer corfforol yn fuddiol; ond eto, gwnant eu goreu gyda'r rhai hyn. Ond rhyfedd mor ddifater ydynt i "drysori sail dda erbyn yr amser sydd ar ddyfod," a "thrysori trysor yn y nef." Mae llawer yma heddyw, mewn ystyr foesol, yn caru cysgu, ac yn caru hepian," a'r haf a'r cynhauaf yn myned heibio heb ddarparu ar gyfer byd arall. Yr ydych yn meddwl am grefydd, ond rhaid aros tipyn bach, mae rhyw rwystrau yn awr ar y ffordd, gan fod "ffordd y diog fel cae drain," yn llawn o rwystrau. Mae pob dyledswydd yn anhawdd ei chyflawni, mae "llew mawr ar y ffordd " ymhob man; ond esgusodion creadur ofer yw y cwbl.

Gochelwch, gyfeillion, gellwair â pheth o gymaint pwys. Mae canlyniad i'r "ychydig gysgu ac ychydig hepian." Mae swn traed tlodi ac angen yn canlyn o hirbell i'r segurdod. Bobl, peth ofnadwy yw cysgu mewn cyflwr drwg; bu yn ddigon trafferthus ar y morwynion call pan ddaeth y priodfab ar haner nos, er bod yr olew ganddynt ; ond bu o annrhaethol golled i'r rhai ffol, gan eu bød heb ddarparu olew i'r daith. O! gyfeillion, pwy a wyr pa nifer o honom ni a wyneba y daith hirfaith ddidroi yn ol, cyn y gwelir y Gymdeithas Gyfeillgar hon byth mwy yn ymgynull fel heddyw. A ydych yn meddwl fod darpariaeth i'r daith? Os awn i gystudd cyn hyny, yr ydym wedi darparu rhyw gymaint rhag dioddef eisiau; ond a oes genym ddarpariaeth ar gyfer tragwyddoldeb? Mae yn dyfod i fy nghof am un Jonathan Barker, yr hwn oedd yn ddyn poenus o'i febyd am bryder a gofal am y dyfodol, fel na allai siarad yn obeithiol am ddim. Felly yr oedd ei gymeriad yn ngolwg pawb a'i hadwaenai wedi iddo dyfu i oedran gwr. Pan y byddai yn planu ac yn hau, byddai yn darogan gwres i ddistrywio y blodau a'r egin. Pan yn medi, byddai yn darogan cawodydd yn barhaus, a dinystr y cnwd. Yr oedd y nefoedd yn bendithio ei lafur bob blwyddyn â chynyrch, nes o'r diwedd iddo orfod adeiladu ysguboriau, nad oedd eu cyffelyb mewn maint yn yr holl wlad. Ond dywedai ei fod yn marw heb ddim ond tlodi o'i flaen. Cafodd o'r diwedd sail i'w bryder am y dyfodol.

Ewch ati i barotoi i fyned i'r nefoedd. Mae llawer wedi myned trwy yr holl rwystrau, heibio y llewod a'r cwbl, a hyny gyda hyfrydwch. Ewch chwithau yr un fath, ond penderfynu ymdrechu yn nerth gras.

Nodiadau

1. Cymdeithas Gyfeillgar oedd yn y gymydogaeth, i'r hon y pregethai.