Cymru Fu/Y Pedair-camp-ar-hugain

← Priodi a Chladdu yn yr Hen Amser

Cymru Fu Y Pedair-camp-ar-hugain gan Isaac Foulkes Y Pedair-camp-ar-hugain

Y Naw Helwriaeth

Y PEDAIR CAMP AR HUGAIN,

NEU ADLONLANT YR HEN GYMRY.

O'r pedair ar hugain hyn, deg gwrolgamp sydd; deg mabolgamp, sef campau ieuenctyd; a phedair o'r gogampau, neu fân gampau. O'r deg gwrolgamp, chwech sydd o rym corph: 1, Cryfder; 2, Ehedeg; 3, Neidiaw; 4, Nofiaw; 5, Ymafael; 6, Marchogaeth. Ac o'r chwech hyn, pedair sydd benaf, ac a elwir tadogion gampau, sef Rhedeg, Neidio, Nofio, Ymafael. A hwy a elwir felly am nad rhaid wrth ddefnydd yn y byd i wneuthur yr un ohonynt ond y dyn fal y ganed. Y pedair gwrolgamp o tan arfau ydynt: 1, Saethu; 2, Chareu cleddyf a bwcled; 3, Chwareu cleddyf deuddwrn; 4, Chwareu ffon ddwybig, O'r deg mabolgamp, tair helwriaeth sydd: — 1, Hely a milgi; 2, Hely pysg; 3, Hely aderyn. A saith. gamp deuluaidd: — 1, Barddoniaeth; 2, Canu telyn; 3, Darllen Cymraeg; 4, Canu cywydd gan dant; 5, Canu cywydd pedwar ac acenu; 6, Tynu arfau; 7, Herodraeth, neu negeseuaeth. A'r rhai a elwir Gogampau ydynt: — 1, Chwareu Gwyddbwyll [play at chess]; 2, Chwareu Tawlbwrdd; (nid yw dysgedigion yn cytuno o barth y gamp hon; tebygol mai eilun ohoni ydyw chwareu trensiwr, neu y plât pren, a arferir mewn rhai parthau o Gymru yn bresenol;) 3, Chwareu Ffristial [dice, neu deisiau fel y gelwir ef gan y Cymry]; 4, Cyweiriaw Telyn.