Daff Owen/Dawson City

Daff Owen

gan Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon)

XXXIX. DAWSON CITY

Os bu meddwl gan Ddaff o gwbl fod dinas yr aur yn lle o groeso helaeth i ddieithriaid, buan y dysgodd yn amgen. Fel ymhobman arall o dramwy cyson ymgasgllodd tyrfa o wyr segur y conglau at y llestr newydd, gan lygadrythu ar y dyfodiaid a oedd wedi trechu'r White Horse." Yr un gair-"Checkahco," h.y., newydd gyrraedd," a ddywedai pob un o'r giwed ar ei nesu at y cwch, a buan y blinodd y dwylo ar ei glywed.

"Diolch i'r Nefoedd!" ebe Syd, "fod yr hen Abraham wedi ei ddecio. Rhaid mai dolur tost i'r pryfed hyn ydyw methu gweld faint yw ein hadnoddau. Credant yn ddiau ein bod wedi disgwyl codi'r cnapiau aur ar y wharff. "Nid mor checkahco wedi'r cwbl, myn jiaist i! 'taen' nhw'n gwybod y cwbl!"

Trefnwyd gan y tri fod Daff i edrych ar ôl yr eiddo yn y cwch tra'r âi y ddau arall i fyny i'r dre i edrych am le i'w osod. Nid cynt y troisant eu cefnau nag y dechreuodd dau neu dri o fechgyn y wharf gymryd diddordeb manylach yn y cwch, ac yn anuniongyrchol yn Naff hefyd.

"Hei! Checky!" eb un ohonynt wrtho, "wyddot ti mai dod yma i starfo yr wyt wedi ei wneud? Yr oedd Daff ar fedr dywedyd rhywbeth tarawiadol yn ôl, pan ganfu y gŵr siaradus swyddog neilltuol yn nesu at ymyl y dwfr, ac o'i ganfod nid arhosodd y gwalch i glywed ateb y Cymro o gwbl, ond aeth adre yn ddioed.

"Mi wyddwn y byddent i lawr yma yn eich croesawu, ddyn dieithr," ebe'r swyddog. "Welwch chwi nhw'n awr yn ei sgelcian hi ymaith? Dyna'r Dawson Dandies! Cewch lonydd ganddynt am oddeutu awr bellach, mi dybygaf. Ydych chwi wedi declario'ch nwyddau. Os na, mi gymra' i r manylion."

Yn tynnodd y swyddog ei lyfr allan a dechreuodd holi, a Daff yn ei ateb,—

Y ffordd y deuthpwyd i'r lle?—Chilcoot, Bennett, a Lebarge.

Enw'r llestr (os enw o gwbl)?—Abraham Lincoln (y ddau yn gwenu ar hyn).

Moddion cynhaliaeth dros y gaeaf?—Blawd, 8 sach; Pys, 2 sach; Bacwn, 6 ystlys; Siwgr, 50 pwys; Tê, 60 pwys. "Gwna hynyna'r tro," ebe'r swyddog, "ond cynghoraf chwi er dim i osod eich nwyddau mewn lle diegel ar unwaith."

Ymhen dwyawr dychwelodd Syd a Jack. Yr oeddynt wedi rhentu caban ar lethr y bryn tu ôl i'r dref a chyda hwynt yr oedd cert wedi ei hurio i gludo'r nwyddau i fyny i'r lle hwnnw. Dywedodd Daff wrthynt am ymweliad y swyddog, ac yn bendant am ei air olaf. Felly brysiwyd i weithred yn ôl arch, ac i ddilyn yr un cynllun o symud yr eiddo ag a wnaed ar y Chilcoot.

Gofalwyd hefyd ledu'r hwyl dros y cert bob tro yr ai'r trwy'r dre, oherwydd y newyn yn y wlad ar y pryd.

Cyn nos yr oedd nwyddau'r teithwyr yn ddiogel yn y caban, a'r cwch o dan ofal swyddogion y ddinas.

Wedi'r pryd bwyd cyntaf yn y cartref newydd aeth Daff allan am dro i'r dre cyn ei bod yn hollol dywyll.

Rhestr hir, milltir o hyd ar y bryncyn uwchlaw'r afon oedd canolfan yr holl drafnidiaeth. Ni ellid galw honno'n brif heol ychwaith, am nad oedd yn heol o gwbl. Llain o laid fyddai y disgrifiad goreu ohoni.

Ar ei hochr uchaf arweiniai llwybr, ychydig yn llai lleidiog, o'r briffordd i fyny i bob adeilad. Coed yn ddieithriad oedd defnydd y tai, a digon diaddurn oedd hyd yn oed y goreu ohonynt.

Yma yr oedd y banciau, y swyddfeydd, y siopau, a'r saloons yn gwasgu ar draws ei gilydd, a phob un ohonynt (pe rhoddid coel i'w honiadau) yn well nag un banc, swyddfa, siop a saloon arall ar Yukon. Tawel iawn ydoedd pob banc a swyddfa, fodd bynnag, pan aeth Daff heibio am y tro cyntaf, ond i lenwi'r diffyg. yr oedd pob saloon yn ddiwyd i'w ryfeddu, a neuaddau'r hapchwarae yr un fath. Ymddengys fod pob un yn y lle yn adnabod pob un arall, ac i gyd ar delerau cyfarchy naill y llall.

Aeth Daff i mewn dros drothwy y "Moose Horn," ac ar ei ofyn am rywbeth i'w yfed, clywodd eto y gair atgas

"Checkahco." Cyfarchwyd ef gan ddyn a benyw gyda hyfdra nad oedd yn ei hoffi, a gwelodd hefyd yn yr amser byr y bu yno bethau a wnaeth iddo feddwl yn sobr am fywyd y dre.

Yfid gan y merched a'r wynebau lliwiedig cyn drymed a'r dynion, a mentrent hefyd wrth yr hapfyrddau gymaint â neb pwy bynnag. Ymhen uchaf yr ystafell hir yr oedd gramaffôn gwichlyd a rygnai un o'r alawon "diweddaraf," ac i'r miwsig masw dawnsid gan dri neu bedwar cwpl.

Sylwodd Daff hefyd mai'r mwynwr oedd ffefryn y lle, ac mai â llwch aur y talai ef am bopeth. Yn wir, yn y cyffredin estyn ei gwd a wnâi ef i'r gweinyddwr, i hwnnw ei hun gymryd y rhan y tybid ei bod yn ddyledus arno. Nid oedd llawer o groeso i neb yn y tŷ oni thalai ef yn fynych am wirod i rywun neu rywrai. Mewn gair blingid y mwynwr ar bob llaw, a thalai yn ddrud am ei boblogrwydd byr-barhaol.

Y noson honno, wedi dychwelyd ohono i'r caban ar y bryn, talwyd i Ddaff y fil ddoleri addawedig; a'r peth cyntaf a wnaeth ef fore trannoeth oedd eu gosod, ynghyd â'r arian a enillasai yn Dyea, yn y banc yn Dawson. Trefnwyd hefyd yr un noson fod dwylo'r Abraham Lincoln i fwrw eu coelbren gyda'i gilydd am y gaeaf, ac y rhennid yr holl enillion yn dair rhan ar y dydd y torrai ia yr Yukon y gwanwyn dilynol.

Yn ystod eu hwythnos gyntaf ym mhrif dref y gogledd, rhoddwyd i'r tri dyn ieuainc lawer cynnig gan lawer math o ddyn. Pe credid y bobl hyn yr oedd allweddau'r El Dorado i gyd wrth eu gwregys hwy, ond eu bod, bobl garedig, yn foddlon eu bargeinio i ffwrdd am y peth nesaf i ddim mewn arian parod.

Ond nid oedd y Checkahcoiaid mor feddal ag y gobeithid, ac o ganlyniad mynd ymaith yn waglaw a fu raid i'r dyngarwyr i gyd.

Ar yr un pryd nid oedd diben o fod yn ddi-waith drwy'r gaeaf. Mae'n wir fod y lleoedd goreu yn y cilfachau cyfagos oll wedi eu cymryd, ond nid oedd un rhwystr i edrych ymhellach. Gwelent fwynwyr â'u "ceir cŵn" yn ymadael bob dydd â Dawson, a daeth yn amlwg y byddai'n rhaid iddynt hwythau wneuthur yr un peth heb fod yn hir, os oeddynt i ddychwelyd i'w gwlad eu hun yr haf dilynol yn gyfoethocach nag ar eu dyfodiad.

Ond i ba le y troent? Yr oeddynt eisoes wedi bod fis cyfan ar y Klondyke, heb fod yr argoelion fymryn gwell nag oeddynt ar y dydd cyntaf. Pryderai Daff lawer am hyn, canys yn y wlad am ei haur yr oedd ac nid am ei hanturiaeth fel ei gyfeillion.