David Williams y Piwritan/Hiwmor

← Yn y Seiat

David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd

Detholion

III.

HIWMOR.

Fe sylwyd eisoes ar y cyffyrddiadau digrif a geid yn britho'i bregethau. Yr oedd ei ddull ymadrodd ac ambell air gwerinol, cwbl naturiol iddo ef, yn creu rhyw wên ar wyneb y gynulleidfa. Dros ben hynny yr oedd haen—a haen gref—o hiwmor ynddo. Cadwai'r digrifwch dan reolaeth go gaeth yn y pulpud, ond fe'i ceid yntau ar achlysuron yn rhyw syrthio i'r demtasiwn o lacio'r awenau—a dweud gair "scaprwth." Er hynny i gyd, ni adawodd iddo droi yn lleidr, ac ni thramgwyddai'r un Piwritan wrtho. Fe'i defnyddiai yn urddasol a chymesur.

"Hyn oll a roddaf iti os syrthi i lawr a'm haddoli i," meddai'r diafol wrth yr Iesu. 'Roedd o'n siarad fel rhyw landlord mawr cyfoethog, ond tasa chi'n mynd ar i bac o yng ngwlad y Gadareniaid 'doedd. gyno fo ddim cymin a mochyn ar i elw."

Wrth son am ddynion Jehu yn dwyn pennar meibion y brenin. "Yr oedd y rhain yn sgut am bennau, welwch chi."

"Arian ac aur nid oes gennyf," meddai Pedr. "Wir d'ydwi ddim yn meddwl y buasai Pedr byth yn hel arian tasa fo wedi aros efo'r hen gwch hwnnw. Un o'r rhai hynny oedd o, a rhyw dylla yn i pocedi nhw."

"'Gan fwyta eich bara eich hunain,' medd Paul. Cofiwch, da chi, nad ydyw talu am eich bwyd ddim. yn anghyson â duwioldeb. Y mae ambell ddyn. waeth ganddo yn y byd yma bara pwy a fwyty, ond iddo'i gael i'w geg rhywsut."

"Pan adeiledid y deml yr oedd yno ddeng mil a thrigain yn cario beichiau, pedwar ugail mil yn naddu cerrig, a thrichant o swyddogion ar 'gibl— iaid' (beth oedd y rhain deudwch?). Dyma i chwil fleet o stiwardiaid. Beth feddyliech chi o ryw griw fel hyn tua Llanberis yma?"

Yr oedd y bobl yn ei flino trwy besychu'n ddidor —ac yntau'n pregethu ar Jonah. "Oedd," meddai, yr oedd o yno ym mol y morfil yn reit snug, welwch chi, a chafodd o ddim annwyd a phesychodd o ddim i flino neb."

"Peidiwch cysgu, wir, gyfeillion," meddai rhyw brynhawn Sul, dydi Duw ddim yn siarad trwy freuddwydion yrwan."

" 'A'm llef y gwaeddais ar yr Arglwydd.' Yr hyn ydyw crio i blentyn bach mewn caledi — dyna ydyw gweddio i bechadur yn teimlo'i angen. 'Does dim eisiau ysgol i ddysgu i blentyn grio. Tasa ysgol i ddysgu iddo dewi buasai'n dda gan lawer."

"Ni adawodd Efe i'r cythreuliaid ddywedyd yr adwaenent Ef.' Yr oedd am gael gwell carictors na'r criw yma i ddweud am dano."

"Clywodd y wraig o Ganaan fod yr Iesu yn y gyindogaeth. Yr oedd y son yn dew. Fe aeth y bobl hynny sydd yn gwybod hanes pawb ati i ddweud."

"Am y Gamaliel yma, beth bynnag oedd ei gym— hellion y mae'n ddyn call, ac yn siarad sens; ac y mae hynny'n llawer o beth mewn byd lle mae cym— aint o ffyliaid yn siarad nonsens."

Mewn cyfarfod pregethu ym Mhenygroes soniodd y Parch. Griffith Ellis, M.A., fwy nag unwaith am gymeriadau Corris. Pan aed i dy'r Dr. Roberts dyma stori arall am un o'r Corrisiaid. "Diar mi," meddai David Williams, Mr. Ellis bach, yr oedd gynoch chi rhyw griw ofnadwy o ryw betha tua Chorris yna ddyliwn i," gan awgrymu—

Tro doniol oedd hwnnw yn Ll—— rhyw brynhawn trymaidd yn yr haf a David Williams yn pregethu. Yn union o'i flaen yr oedd dyn wedi gosod ei gefn yn erbyn congl y sèt. Dechreuodd ei lygaid. drymhau, ac yn o fuan dacw'i ben ar ei wegil. Aeth pethau o ddrwg i waeth, ac yn ebrwydd yr oedd golwg aruthr arno yn cysgu, ac yn agor ei geg tua'r ceiling yn yr ystum hwnnw. Gwelid bod llygad y pregethwr yn anelu ato ers meityn. "Welwch chi," meddai yn swta, "wnewch chi ddeud wrth y dyn yna (gan bwyntio ato), os ydi o am gysgu, iddo gysgu'n ddel, 'run fath a'r dyn acw (gan gyf— eirio at gysgadur arall). Arhosai unwaith yn Nhy Capel D—— Cwynai'r hen ŵr, ei letywr, oherwydd y crydcymalau tost a'i blinai—llefarai'n ddibaid. Yr oedd David Williams yn lled bryderus am ei bregeth, ac yn bur ddisiarad; ond yr oedd tafod yr hen ŵr yn dal i symud heb arwydd o anhwyldeb rhiwmatics. "Dowch wir, Mr. Williams," meddai ar ganol y cwyno, "helpwch ych hun efo rhai o'r cream crackers yma." Yr ateb oedd, "Na, wir, frawd bach, cymerwch chi nhw'n ddistaw. Y mae nhw'n bethau campus at y crydcymalau."

Yr oedd yng nghapel Holt Road ar nos Sul, ac, yn y Seiat fe wrandawai ar y plant yn dweud eu hadnodau. "Wel, 'rwan, deudwch chi, ngeneth i," meddai wrth y gyntaf. "Ac Abraham a genhedlodd Isaac, ac Isaac a genhedlodd Jacob," &c., meddai'r eneth. Gwedi iddi orffen rhoes air llym i'r rhieni ar iddynt ddysgu adnodau cymwys i'r plant—adnodau "a dipyn o efengyl ynddynt." "Deudwch chi. ngeneth i," meddai wrth un arall. "A'r trydydd dydd yr oedd priodas yn Cana Galilea," meddai honno. "Wel wir, 'does yna fawr o efengyl yn hona chwaith," meddai David Williams.

Aeth i bregethu i eglwys yr oedd yn dra chyfarwydd â hi, ac a hwy yn dyfod adref o'r capel fore Sul, meddai'i letywr wrtho, "Y mae John Williams wedi'i ddewis yn flaenor yma." "Da iawn wir," atebai David Williams, "welis i mono fo yn y sêt fawr, ai do?" "Na," meddai'r cyfaill, "y mae o dipyn yn shy i ddod i'r sêt fawr, welwch chi." "Nenor diar," ebr yntau, "be stydi'r dyn yn gwastraffu gostyngeiddrwydd a hwnnw'n beth mor brin."

Ymddiddanai a brodyr a dderbynnid yn flaenoriaid yn y Cyfarfod Misol. Ofnai un brawd y beirniadu a fyddai arno wedi ei fyned i swydd, a dymunodd gael cyngor gan David Williams yn wyneb hynny. "Y mae'r cwbl mewn un gair, frawd bach, meddai, "tipyn o ysbryd mud a byddar—chewch chil ddim gwell na hwnnw."

Yr oedd yr oedfa yn un o gapelau Ffestiniog ar ryw brynhawn yn drwm a dilewyrch braidd. Y mae yntau'n llygadu ar y blaenoriaid swrth oedd tano yn eistedd. "Pechod yn erbyn yr Ysbryd Glân,' beth ydi o deudwch? Wel mi ddeuda'i wrthoch beth nad ydi o: pe buasai i un ohonoch chi sydd yn y set fawr ryfygu dweud 'Amen,' fasa fo ddim yn bechod yn erbyn yr Ysbryd Glân, welwch chi."