David Williams y Piwritan/Yn y Seiat

← Yn y pulpud

David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd

Hiwmor

II.

YN Y SEIAT.

"Lle ydyw'r seiat i'r saint gael ei gilydd yng Nghrist a chael Crist yn ei gilydd." Dyna ddywediad cryno David Williams am gymdeithas y saint, ac y mae'n ddigon cynhwysfawr i agor llwybr Araith ar Natur Eglwys.

Y mae'n debyg y gellir meddwl am un yn meddu ar ddawn pregethu, a honno'n ddawn arbennig hefyd, heb ynddo ragoriaeth amlwg mewn cadw seiat.' Y peth hawddaf yn y byd ydyw i seiat fyned dan ein dwylo yn rhywbeth heblaw seiat. Yr oedd yn Navid Williams deithi, fel dyn a phregethwr, a'i gwnai hi'n rhwydd iawn iddo ragori yn y cylch hwn. Fel dyn, yr oedd yn naturiol a syml, yn dyner a charedig, yn gartrefol a chyfeillgar i'r pen. Meddylier, wedyn, am ei brofiad ysbrydol dwfn o bethau'r Efengyl, ei feithriniad o'i grefydd bersonol, a'i wybodaeth gyflawn a difêth o'r Beibl. Nid oedd yr un adnod yn newydd iddo ef, heblaw bod pob adnod yn newydd pan ddelo o enau sant. Yr oedd yn arfer ganddo, pan gaffai un go doreithiog, alw'i chwiorydd ati o bob rhan o'r Beibl, ac ni fyddai gorffen heb wahodd Pantycelyn, neu arall, i yrru'r hoel adref. Oedd, yr oedd David Williams yn fawr yn y seiat.^[1] Prin yr oedd yn fwy yn unman.

Wedi i frawd ddechrau'r gwasanaeth, fe gyfyd y gweinidog ar ei draed yn hamddenol a gwrando ar y plant yn dweud eu hadnodau. Gwelir yn ebrwydd nad ydyw'n medru disgyn yn naturiol iawn i fyd y plentyn. Ei duedd ydyw bod yn fanwl, a phrin ydyw ei gydymdeimlad a'r ynni a'r ymsymud hwnnw sydd naturiol i blentyn iach. Yr oedd eistedd yn berffaith lonydd heb symud dim" yn un o'r rhinweddau mawr. Na feddylied neb, er hynny, nad oedd yn ffrind i'r plant, a'r plant yn hoff iawn ohono yntau. Caffai rhai ohonynt sylw arbennig a chyfeillgar, yn enwedig pan welai'r proffwyd arwyddion cynnar o sens ynddynt. Ond llawn cystal ganddynt. hwy oedd ei gyfarfod y tu allan i'r seiat.

Gwelwn ef bellach yn ymlwybro'n araf i'r llawr at ei frodyr a'i chwiorydd a ddeallai'n well. Onid oes rhyw serchogrwydd yn ei gyfarch cyntaf? Siervd megis tad yng nghanol ei blant. Tery ei law ddehau yn gynnil ar ei ên pan ddyneso atynt, a dywed,— "Dowch wir, gyfeillion bach, be sy gynnoch chi heno?" Disgyn ei lygaid yn awr ar Owen Griffith. Gwyliwr porth un o'r dociau ydyw ef, ac wedi bod yn wael am wythnosau rai. "Wel, Owen Griffith, be sy gynnoch chi i ddweud wrthon ni? Mae'n dda gin yn clonna ni'ch gweld chi," meddai David Williams. "Wel," ebr y brawd. "yn fy ngweld fy hun yr oeddwn i yn debyg iawn i'r llongau fyddai'n weld yn dod i'r graving dock acw. Y mae nhw'n dod acw i gael eu hofarholio, welwch chi, yrwan ac yn y man. Mae nhw'n edrach ydi'r boilars a'r injans yn olreit i wynebu'r môr mawr: ac yr oeddwn i'n meddwl mai rhywbeth tebyg oedd fy hanes inna—yn y graving dock—am chwech wythnos." Y mae'r gymhariaeth wrth fodd David Williams. "Sut y doth hi arnoch chi?" gofynnai. Wel, mi ddoth yn llawer gwell nag yr oeddwn i'n ofni. Mi glywais lawer o swn y morthwylion yn disgyn-llawer pryder, ofn, ac amheuaeth, ac, yn wir, ambell adnod yn disgyn fel gordd, welwch chi." "Diar mi, oedd hi felly, oedd hi?" gofynnai drachefn. Oedd, oedd, ond mi gefais fod y boilers heb grac ynddyn nhw," oedd yr ateb. Felly yr â'r ymddiddan ymlaen ac Owen Griffith yn gorffen trwy ddweud mai'r un piau'r môr a'i lestr bach yntau, a'i fod am ei fentro.

Ac," meddai, " er gwaethaf grym y tonnau
Sydd yn curo o bob tu,
Dof drwy'r gwyntoedd, dof drwy'r stormydd,
Rywbryd i'r baradwys fry."

Dyma John Hughes yn nesaf yn cyfarfod llygad y gweinidog. Gŵr a ddisgyblwyd yn ddiweddar ydyw hwn, ac y mae newydd ddechrau ymadfer o'r oruchwyliaeth. Son y mae ef am y gras o edifeirwch fel peth gwerthfawr iawn. "Ia, Ia," meddai David Williams, does dim ffordd arall yn ôl ai oes? Deudwch i mi ai edifeirwch am ryw bechod neilltuol ydach chi'n feddwl, John Hughes?" "Ia siwr," meddai'r brawd. "Ac yr ydach chi'n teimlo ych bod chi'n o berffaith felly wedi cael clirio hwnnw?"-a dyma John Hughes yn y gongl yn daclus. Gwelodd yr hen broffwyd mai parchusrwydd wedi'i glwyfo oedd yn blino'r dyn, a dim dros ben hynny. Yna dywedodd yn ddifrif-dyner am ddrwg calon bechadurus a chwerwder gwir edifeirwch. Math o operation oedd hon, ac yr oedd ei air fel cleddyf llym dau finiog.

Dyma fachgen ieuanc o'r wlad, John Williams. Dechrau son wrtho am ddarllen y Beibl ac arfer y weddi ddirgel; ond dyma un o'r blaenoriaid yn hysbysu bod John Williams wedi colli ei fam. Deffry hyn ryw deimlad dwys iawn yn y gweinidog. Dywed yn dyner am faint y golled, gan orffen gyda'r geiriau: "Do, machgen i, chwi gollsoch, wrth golli'ch mam, fwy o gariad a thynerwch yn un lwmp efo'i gilydd nag a welwch chi yn y byd eto," a'r dagrau yn powlio o'i lygaid byw a glân.

Dywed ei feddwl yn bur rhydd weithiau. Dyma chwaer ffyddlon newydd briodi. Dymuna'n dda iddi yn ei bywyd priodasol, a gofynna a ydyw'r gŵr yn aelod. "Nac ydi," medd hithau, "Sais ydi o." "Neno'r diar," meddai yntau, "i beth yr ydach. chi'n priodi'r hen Saeson yma deudwch, i ddifetha'ch crefydd."

Yn ymyl yn y fan yna y mae Laura Jones. Hen ferch ydyw hi a gynhelir gan mwyaf gan y gweinidog ac aelodau eraill yr eglwys. Gwyr pawb na ddaw'r dorth byth ar ei bwrdd hi heb y Beibl hefyd. Ychydig iawn a wyr y dref am Laura Jones, yn ei bywyd bach a'i hannedd syml, oddieithr aelodau'r eglwys. Daw hi a gair heb ei chymell. "A'r Iesu a safodd." "A'r Iesu a safodd," meddai. "Meddwl yr oeddwn i heddiw, Mr. Williams, am y gair hwnnw yn hanes y cardotyn—the poor beggar by the road side, wyddoch chi. Yr Iesu a safodd, ac a orchymynodd ei ddwyn ef ato."" "Ia, da iawn," ebr y gweinidog. "Wel, beth oeddach chi'n feddwl o ryw air fel yna, Laura Jones?" "Synnu 'roeddwn i fod O yn sefyll, a dyna oeddwn i'n feddwl pa member of Parliament fuasai'n sefyll i sbio ar un fel fi,, greadures dlawd."

"Diar mi, Diar mi, glywch chi, gyfeillion, y mae'r chwaer yma'n rhyfeddu wrth feddwl fod yma Un yn sefyll pan mae'r byd tyrfus yma yn mynd heibio, yn sefyll i alw rhai nad ydi'r dref yma ddim yn i gweld nhw. Mor briodol inni i gyd fyddai'r pennill hwnnw—

Rhyfeddu'r wyf, a mawr ryfeddod yw,
Fy ngharu erioed y gwaela' o ddynolryw;
Cael yn dy dŷ, o fewn ei furiau le,
Ac enw gwell nag enwir is y ne."

Rhoddir gan un a fagwyd yn eglwys Crosshall Street, ac a ddechreuodd bregethu dan gysgod David Williams, sef, y Parch. John Owen, M.A., ddisgrifiad ohono fel un dihafal yn y gwaith hwn: "Medrai gadw seiat mewn modd na fedr ond ychydig." A hyn cytuna'r gair o bobman.

Nodiadau

1. Y Parch. John Owen, M.A.