Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc/Blaenoriaid

← Y Pregethwyr fu yma yn Cartrefu

Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele

Yr Achosion Cymraeg a Saesneg yn Mhensarn

PENNOD VI.

Blaenoriaid

JOHN HUGHES, PENYBRYN.—Gwr gwir grefyddol a ffyddlon. Yr oedd ei wraig yn ferch i'r William Jones, o'r Nant Fawr, y soniasom am dano droion. Plant iddynt hwy oedd Mr. Isaac Hughes, Penybryn; Mrs. Foulkes, Llechryd; Mrs. Davies, Roe Gau, Llanelwy; Mrs. Edward Lloyd, Abergele; Mrs. Symond, Hendre: Mrs. Owen, Bodrochwyn; a Mrs. Wynne, Ala Vowlia. Oll yn hysbys yn eu gofal am "ei enw Ef." Bu Mr. J. Hughes farw Mawrth 23, 1814, yn 63 oed.

THOMAS JONES, TANYROGOF—tad y Parch. John Jones, Llangollen, gweinidog gyda'r Annibynwyr, a'r Cadben Daniel Jones, yr hwn a wnaeth yr ymgais cyntaf i ledaenu athrawiaeth y Mormoniaid yn yr ardaloedd hyn.

ROBERT PARRY, LLANSANTSIOR.—"Gwr crefyddol a da " (Meth. Cym. iii. 276). Gydag ef y llettyai y Parch. T. Lloyd tra yn aros yn y lle hwnw.

THOMAS LLOYD, TY MAWR UCHA. Cyfaill mynwesol Henry Rees, y sonir droion yn Nghofiant Mr. Rees am dano. Bu Mr. Lloyd, tra yn aros yn y Ty mawr, yn brif ofalwr am yr achos crefyddol yn ei holl ranau, nid yn unig yn y dref, ond yn yr ardaloedd cylchynol hefyd. Symudodd oddi yma i Gwmlanerch. Bettws y coed.

ROBERT ROBERTS.—Daeth yma o'r Geuffos, Llysfaen, a chariai fasnach yn mlaen yn Cumberland House. Efe oedd tad Mrs. Jones, priod Mr. J. Jones, Jessamine Villa, a grybwyllir eto. Yr oedd efe yn wr medrus a phrydlon gyda'r ddau fyd, yn ystwyth ei dymer, yn eang ei wybodaeth, ac addfed ei farn. Mae ei enw ef yn rhestr y rhai a arwyddasant y Constitutional Deed yn 1826. Bu farw Mawrth 29, 1838, yn 61 mlwydd oed.

ROBERT WILLIAMS, BRYNLLWYNI.—Gwr mawr ei barch, er nad oedd ond llafurwr tlawd gydag amaethwyr. Yr oedd o duedd wylaidd iawn, ac yn dra anfoddlawn i ymgymeryd a'r swydd.

THOMAS JONES, NANT FAWR.—Mab oedd efe i W. Jones, o'r un lle. Gwr o yspryd llednais a defosiynol ydoedd, ond o ddawn afrwydd; eto y cwbl a ddywedai yn dra derbyniol.

JOSEPH HUGHES.—Daeth yma o Landrillo-yn-Rhos tua 1826 trwy briodi. Gwr pwyllog a galluog oedd ef, hynod am nerth ei gof, a'i fedr i ddefnyddio a chymhwyso adnodau. Anfynych y cyfarfyddid a'i gyffelyb yn hyn. Bu farw Gorphenaf 22, 1855. yn 72 mlwydd oed. . THOMAS JEFFREYS, TY'R FELIN.—Methwyd a chael dim o'i hanes.

EMRYS EVANS, BRONYBERLLAN. Gweler yn mhellach am dano ef yn rhestr y pregethwyr.

WILLIAM HUGHES, PLASUCHA. Ei brif nodweddion ef oedd symlrwydd, ffyddlondeb, a gwresogrwydd ysbryd. Ei gyngor cyn pob ffair fyddai, "Gofalwch am y ddwy ffon; gwylio a gweddio." Ar ol ei ddewis yn flaenor, efe bob amser oedd y cyhoeddwr.

HENRY ELIAS, TY MAWR UCHA.—Call fel y sarph, diniwed fel y golomen, boneddigaidd, parod ei ateb, a pharod i bob. gweithred dda, hyd yr oedd yn ei allu. Yr oedd ei wraig yn chwaer i Mr. T. Lloyd, Ty mawr.

JOHN JONES, JESSAMINE VILLA.—Daeth yma o Fanchester trwy briodi merch i'r R. Roberts a grybwyllwyd uchod. Ganddo ef y bu y law benaf mewn darparu ar gyfer cynydd y Saesneg yn y dref a'r gymydogaeth. Yr oedd yn wr o feddwl bywiog, cof da, a gwybodaeth gyffredinol eang. Bu farw Ebrill 23. 1885, yn 81 mlwydd oed.

THOMAS PRITCHARD—prif arddwr Castell Gwrych. Brodor ydoedd o Henllan. Daeth yma o Bentrecelyn. Cartrefai yn yr Hen Wrych. Yr oedd yn wr eithriadol o fedrus yn ei alwedigaeth, ac yn swyddog eglwysig tra chymeradwy. Efe, yn absenoldeb gweinidog, fyddai yn arwain yn y cyfarfodydd eglwysig.

HENRY JONES, BRONYBERLLAN.—Gwr o safle barchus yn y byd, a neillduol ffyddlawn i ddilyn y Cyfarfod Misol.

JOHN LEWIS, DILLEDYDD.—Ei le genedigol ef oedd Llansantffraid Glan Conwy, ac yr oedd yn ŵyr o du ei dad i'r hybarch bregethwr Evan Lewis, Mochdre; a meddai yntau ei hun ddawn ymadrodd rhwydd a pharod, ynghyd â llawer o fedr i wneyd yn ddeheuig unrhyw orchwyl a ymddiriedid iddo. Bu farw Tachwedd 3, 1880, yn 55 mlwydd oed.

DAVID ROBERTS, Ysw., TANYRALLT.—Coffawyd eisoes am ei ddyfodiad ef yma yn 1851. Yr oedd ef wedi bod yn swyddog am flynyddau yn Bedford Street cyn dyfod yma, a dewiswyd ef yn ddioedi i'r un gwaith yma hefyd. Enillodd ef iddo ei hun radd dda, nid yn unig yn Liverpool ac Abergele, ond hefyd yn nghylchoedd uchaf y Cyfundeb. Bu farw Hydref 3, 1886, yn 80 mlwydd oed.

JOHN ROBERTS, Ysw. A.S.—mab i'r uchod. Gan ei fod fel ei dad yn flaenor yn Liverpool cyn ei ddyfodiad yma, dewiswyd yntau yr un modd ar ei ymsefydliad i ymgartrefu yn Mryngwenallt i fod yn flaenor yn Abergele. A bu hyd ei fedd yn gynorthwy gwerthfawr i'r achos. Cawn gyfeirio eto at ei haelioni ynglyn â'r achos Saesneg yn Mhensarn. Bu ef farw Chwefror 24, 1894, yn 58 mlwydd oed.

JOHN VAUGHAN, PENYBRYN.—Dewisasid ef yn flaenor yn Nghefn Berain pan yn wr tra ieuanc. Daeth yma trwy briodi merch Mr. Isaac Hughes, Penybryn, a dewiswyd ef yn swyddog yn 1877. Gwr nodedig o garuaidd oedd efe, "boneddigaidd, hawdd ei drin, llawn trugaredd a ffrwythau da." Bu farw yn dra disymwth Mawrth 21, 1900, yn 63 mlwydd oed.

THOMAS WILLIAMS, PENSARN.—Genedigol o Dywyn, ond buasai yn cartrefu am flynyddau yn Bury, swydd Lancaster, cyn dyfod yma, ac yno y dewisasid ef gyntaf yn flaenor. Dewiswyd ef i'r un swydd yma yn 1885. Llanwodd leoedd pwysig mewn byd ac eglwys, a gwnaeth hyny yn anrhydeddus. Meddai ddynoliaeth gref, a chrefydd gref hefyd. Bu farw Chwefror 15, 1901, yn 63 mlwydd oed.

HENRY WILLIAMS.—Buasai yntau yn flaenor am flynyddau yn y Morfa, cyn symud i'r dref hon. Mab ydoedd ef i Mr. W. Williams, Plas llwyd, blaenor uchel iawn ei barch yn eglwysi Tywyn a'r Morfa am ysbaid maith. Fel swyddog elusenol y tlodion yr oedd ganddo yn fynych achos i arfer craffder a barn, yn gystal a thynerwch; ond ni chlywsom i wir dlawd erioed gael ond tynerwch ganddo ef. Mab tangnefedd oedd, ac aeth i dangnefedd Medi 15, 1901, yn 55 mlwydd oed. Dewisasid ef yn flaenor yma er 1885.

EDWARD ROBERTS.—Brodor oedd ef o'r gymydogaeth hon, ac oddieithr blwyddyn neu ddwy a dreuliodd yn dilyn ei alwedigaeth fel crydd yn Liverpool, yma y treuliodd ei holl fywyd. Dewiswyd ef yn flaenor tua 1870. Yr oedd efe yn wr o feddwl cryf a gafaelgar. Darllenasai lawer yn y rhan gyntaf o'i oes. A phe yr ymroddasai i hyny gallasai ragori ar lawer fel bardd. Pan yn llanc ieuanc cafodd adwyth yn ei glun, a'i gwnaeth yn gloff weddill ei ddyddiau. O herwydd hyny, a hwyrach diffyg awydd hefyd, anfynych y gwelwyd ef mewn Cyfarfod Misol er's blynyddau lawer. Ond gwir ofalai am yr achos yn ei gartref. Bu farw wedi ychydig ddyddiau o gystudd Ebrill 10, 1907, yn 82 mlwydd oed.

Bu dau frawd arall yn swyddogion defnyddiol iawn yn yr eglwys hon am rai blynyddau, sef Mri. Edward Lloyd, Fferyllydd (1885—1890), ac Isaac Jones, Tyddyn Morgan (1893 —1901). Symudodd Mr. E. Lloyd i Golwyn Bay yn 1890, ac yno y bu farw, yn 1907, er dirfawr golled i'r eglwys. Saesneg, lle y dewisasid ef yn flaenor. Yr oedd efe yn ŵyr o du ei fam i Mr. John Hughes, blaenor cyntaf eglwys Abergele. Symudodd Mr. I. Jones oddi yma i Dyserth yn 1901, lle y mae yn awr yn swyddog. Gelwir arno ef, yn achlysurol, i lanw pulpudau, a gwna hyny yn dra chymeradwy. Y blaenoriaid presenol ydynt:—

Mr. John Jones, Bodeifion ——— 1877.
Mr. Edward Williams, Peel ——— 1877.
Mr. J. Herbert Roberts, A.S. ——— 1887.
Mr. Isaac Williams, Blytheham ——— 1896.
Mr. G. T. Evans, N. & S. W. Bank ——— 1900.
Mr. John H. Lewis ——— 1904.
Mr. John Davies, Gwreiddyn ——— 1904.