Diliau Meirion Cyf I/Eglwysi Rhufain a Lloegr

Diliau Meirion Cyf I

gan Morris Davies (Meurig Ebrill)

EGLWYSI RHUFAIN A LLOEGR.
YMDRECHFA RHWNG Y FAM A'R FERCH YN 1851.

TWRW mawr hyd dir a moroedd—sy weithion,
Torsytha llaweroedd;
Mae brwydr anferth gerth ar g'oedd—bron dechrau,
A hwylio heb ddoniau i hel byddinoedd.

Oes yn wir, mae rhyw swn erch—yr awr'on,
Llwyr oerodd y traserch,
Erlynir brwydr ar lanerch
Rhwng y gorngam fam a'r ferch.

Ni wyddai pawb cyn heddyw
Fod y grog famog yn fyw.
Byw etto, ' sywaeth, yw y butain,
Er hyll ryfel fu drwy holl Rufain;
A byw'r ferch, nid yn bur fain——ond helaeth,
A mawr odiaeth ei rhwysg yn Mrydain.

Gwelai'r fam yn ddiammau—hi'n pesgi
Ar y pysg a'r torthau,
Teimlai'n chwith na chai hithau
Ei rhan o'i hen burlau bau.

Gwaeddodd yn eiddigeddus—bod ei merch
Mewn byd mwyn a hapus,
Hithau'n hen ac anghenus,
Heb wiw rad, yn byw ar ûs.

Fe ymrwyfodd yr hen fam o Rufain
Fel arthes wancus fradus i Frydain,
Hi reibia frasder a llawnder Llundain,
Rhed i ochel dan gochlau Rhydychain,
Caiff le'n Nghaerfredydd rhwng caerydd cywrain,
A bwyd melus gan yr abad milain;
Llu allai 'nabod, a'r lleill yn ubain,
Aed i'r mwlwg o'n golwg yn gelain;
Daeth hyd Gymru i lyfu, dan lefain,
Ca rai, hwyrach, yn mhob cwr i'w harwain;
Caiff restr yn swydd Gallestr gain—a Bangor,
Drysau wna agor gan dros naw ugain.

Mae rhyw Fieldings, y rhai mawr eu ffolder,
Yn troi wynebau at yr hen wiber,
Gan godi swynawl ddifwynawl faner
Y butain hudawl, a byw tan hyder
Cael nef drwy'r coelion ofer—peth hynod!
Safnau y llewod nis ofna llawer!

Gwel di, ferch, gwylia dy fod—yn magu
Dirmygus Suddasod,
I'th werthu'n llwyr a'th wrthod—fel caethes,
Yn drist druanes, drahausdra hynod.

Cyfod i drafod y drin—ryfygus,
Arfoga dy fyddin,
Dod ergyd c'oedd (cwyd floedd flin )
Marwol i'th hen fam erwin.

Yr arfau i'w llwyr orfod
Yn nerthawl, fythawl, raid fod,
Nid cledd gwarthus, bregus, brau,
Byd agwrdd, na bidogau,
Nid cloion y cyffion cau,
Ffriw wallus, na ffrewyllau,
Nac anfad fygythiad gaeth,
Du wgus erlidigaeth,
Ond doeth bur goeth bregethiad
Efengyl hedd, ferthedd, fầd.
Dyna yr eirf dianaf

Da'n wir, a drefnodd Duw Naf;
Pob rhyfyg, Pabau Rhufain,
Orchfygi'nrhesi â'r rhai'n.

Dinystria, baedda Babyddiaeth—chwerwwedd,
A'i rhwth chwaer y Piwsiaeth,

Gwna ol'dy arswydol saeth
Ar ymenydd Mormoniaeth.

'Siga siol eulunaddoliaeth—aflan,
Cau weflau paganiaeth,
Tyna Fahometaniaeth—llawn dirdra,
I'r llawr, a chwala'r hell or'chwyliaeth.

Wed'yn, prysura'n ddioedi—adref,
I edrych o ddifri
Oes gwallau'n bod i'w nodi
Yn ffurfiau dy demlau di.

Ac os oes, mae'n bryd casâu
Pob rhithiawl ddreigiawl ddrygau.

Diwygia, bydd fyw'n gym'dogawl—rwyddwych,
Ar roddion gwirfoddawl,
Hyn-a-hyn, heb honi hawl,—trwy orthrwm,
I doll a degwm, mewn dull daeogawl.

Santeiddiach, burach bob awr—bo'r Eglwys,
Heb beryglon dirfawr,
Yn addfwyn a chynnyddfawr,
Mewn hedd ac amynedd mawr.

Nodiadau