Dyddanwch yr Aelwyd/Hiraeth y Cymro am ei Wlad

Dyddanwch yr Aelwyd

gan Hughes a'i Fab, Wrecsam

HIRAETH Y CYMRO

AM EI WLAD.

TRWM ffarwelio a’m hen gyfeillion,
Gadael bryniau heirdd Tremeirchion;
Pwy all ddweyd mor brudd yw'r galon,
A'r anghysuron sydd?
Gadael fryndiau goleu galwad,
Gadael blodau caerau cariad,
Ifyu'd mewn llafur i Lynlleifiad;
Chwerw brofiad prudd;
Gadael tirion famau,
A gadael dedwydd dadau,
Gadael llon, fryniau hon,
Tremeirchion wiwlon, oleu,
Gadael brodir, cleidir, Clwydfro,
Trwm yw'r galon, gellwchgoelio,
Awch a chyfan wrth ei chofio,
Am gur o wylo’n waeth.

Gadael perthynasau mwynaidd,
A gadael gwlad lle ce's ymgeledd,
Daw rhyw hiraeth arna'i orwedd,
Gwaelaidd salaidd swm;
Gadael gleision, lawnion, lwyni,
A gadaelgwlad lle ce's fy magu:
Mae'r galon unwaith fu'n llawenu
Wedi ei phlethu â phlwm;
Gadael bryniau bronwynt,
Meilliadau, llysiau, lleswynt,
A llwybrau'r fro, lawer tro,
Lle bu’m i yn rhodio ar hyd'ynt,
Gadael Meirchion, wiwlon, helaeth,
Y llanerch ffeindiaf o'r gre’digaeth,
Lle bu'r awen yn ei hafiaeth,
Lawer canwaith gynt.

Gadael man lle bu'm dymuniad,
Beraroglau'r hen Gymreigwlad;
Ar fy nhymnor, beth yw 'nheimlad,
Nid oes un enaid wyr;

Gan swn y Sais i'm haflonyddu,
Mae troell fy natur wedi d'rysu,
A'r awen gynt fu'n cynganeddu,
Wedi ei llethu yn llwyr,
O wlad y Sais, pe gallwn,
Mwyn odiaeth mi ehedwn,
I fryniau iach, Tremeirchion bach,
Lle mwynach ni ddymunwn;
Gwlad oruchel geidw'r iechyd,
Llwyni ganoedd, llawn ei gwynfyd,
Yn ol i rodio y wiwfro hyfryd,
O gwyn i fyď na f'awn.

Yn nghlyw'r ehediaid angenrheidiol,
Amryw leisiau mor ddewisol,
Yn agored megys carol,
I'r anfeidrol Fôd,
Llwyni'r dyffryn fel yn deffro,
Côr nefolaidd yn adseinio:
A nefawl bencerdd yn ymbyncio,
Iddo yn cleimio clod,
A gwedd y ddaear fwyngu
Lon ganiad, fel yn gwenu,
A blodau maith, yn eu hiaith,
Hen arfaeth yn cynhyrfu,
Oll yn gosod awdl gyson,
Efo'u gilydd o un galon,
Fel lleng oleu o angylion,
Llon nefolion fyrdd.

O mor drwm yw cofio'r boreu,
Gadewais Feirchion, wiwlon oleu,
Myn'd o'i gwydd i orfod goddau
Maglau croesau cri,
Taenu'm pabell gyda'r Saeson,
A gadael cwmni'n Cymreigyddion,
I och'neidio'n bruddaidd galon,
Rhwng fy nwyfron i;
Gadael bechgyn gwisgi,
Hil Gomer hyfryd gwmni:
Myn'd heb wad, o dŷ fy nhad,
Yn mhell o'm gwlad, mewn c'ledi;

My'nd o Salem, Eden odia,
Mewn isel dymer i Sodoma,
'Rwy'n nghanol môr o ddyfroedd Mara,
Yn nyffryn Bacca'n byw.

Dyma nôd o gyfnewidiad,
Sy'n awr yn aml ar fy nheimlad,
Collais eilydd gynydd ganiad,
Yn Llynllefiad llawn,
Mae foes yn tynu yn ansertenol,
Fe ddywed natur yn benodol,
Myn'd i Dremeirchion seren siriol,
Yn ol i'w chôl na chawn.
Ai rhaid ffarwelio'n berffaith,
Caersalem Eden odiaeth?
Wrth feddwl hyn mae f' enaid gwyn,
Mewn dygn brofedigaeth:
Trwm i'r meddwl, trwm yw'r moddau,
A chyll fy llygaid ddigred ddagrau,
Ffarwel fo'i siriol freiniol fryniau,
A'm hanwyl gartref gynt.

Hwn yw'r dydd o anedwyddyd,
'Rwyf megis Lazarus yn ei adfyd,
Yn cael odfa o galedfyd,
Nychlyd benyd bwys,
Nes try angau ' i finiog ddager,
A'm dwyn i fyned dan ei faner,
A'm rhoddi i gysgu i'r gwely galar,
Pridd y ddaear ddwys.
Ffarwel i'r dawel orawr,
A gwiwfro Clwydfro glodfawr;
Efallai byth na chaf mewn chwyth,
D'anrhegu di yn rhagor:
' Rwy braidd ffarwelio â'm hen gyfeillion,
Efallai byddai'n mysg y meirwon,
Cyn ceir fy ngweled, trwm fy ngalon,
Yn rhodio yn Meirchion mwy.

Nodiadau