Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I/Aneurin
| ← Ane | Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I gan Josiah Thomas Jones |
Angar → |
ANEURIN, oedd un o'r beirdd, yr hwn a flodeuodd yn y rhan flaenaf o'r chweched ganrif. Yr oedd yn fab i Caw, arglwydd Cwm Cowlwyd. Oddeutu y flwyddyn 540, ymladdwyd brwydr waedlyd Cattraeth, rhwng y Prydeiniaid a'r Sacsoniaid, pan orchfygwyd y blaenaf a lladdfa fawr, fel mai allan o dri chant a thri ugain a thri o benaethiaid Prydeinig. dim ond tri yn unig a ddiangasant yn fyw, un o ba rai oedd Aneurin. Cymerwyd ef wedi hyny yn garcharor, llwythwyd ef â chadwynau, a thaflwyd ef i'r ffau, o'r lle y rhyddhawyd ef gan Ceneu, mab Llywarch Hen. Brwydr ddinystriol Cattraeth a achosodd fudiad niferi o'r Prydeiniaid Gogleddol at en cenedl berthynasol yn Nghymru; a dywedir i Aneurin gael noddfa yn ngholeg rhagorol Cattwg, yn Neheudir Cymru, lle oddeutu 570, y cafodd ei ladd yn fradwrus gan Eiddin. (Myv. Arch., ii. 65.) Brwydr Cattraeth yw testun cân wronaidd, gan Aneurin, yr hon sydd eto ar gael. Y mae y gwirionedd o hyn wedi ei brofi tu hwnt i bob amheuaeth gan Sharon Turner, yn ei "Amddiffyniad hen Ganiadau Prydeinig: Llundain, 1803." Gelwir y Gan fawreddog hon, "Y Gododin," ac ystyrir hi gan y beirdd Cymreig yn mhob oes yn brif waith, neu brif gynllun ardderchogrwydd mewn barddoniaeth. Dywed y Dr. W.O. Pugh yn ei Cambrian Biography, mai yr un person oedd Aneurin a Gildas. Y mae yn sicr mai nid enw Prydeinig yw Gildas, ond mewn gwirionedd mai cyfieithad Sacsonaidd yw o Aneurin, yn ol yr arferiad ag oedd yn gyffredin yn y canol oesau. Gan fod enw Gildas yn cael ei adael allan o'r hen ysgrifeniadau sydd yn haeru mai mab Caw oedd Aneurin, a bod enw Aneurin yn cael ei adael heibio yn yr ysgrifeniadau sydd yn dangos fod Gildas yn fab Caw, rhai a dybiant mai yr un person dan wahanol enwau oedd Gildas ac Aneurin, ac mai enw a roddid iddo fel dysgawdwr oedd Gildas. Y mae llawer o wahaniaeth rhwng egwyddorion awdwr y "Gododin " ag egwyddorion Gildas dduwiol. Y mae yn fwy rhesymol gan hyny i feddwl mai gwahanol bersonau, oeddynt oddieithr cael allan i'r "Gododin" gael ei gyfansoddi pan oedd yr awdwr yn ieuanc, ac yn dueddol i baganiaeth, ac i'r llyfr a elwir Gildas gael ei ysgrifenu wedi iddo gael ei egwyddori yn gyflawn yn athrawiaethau y grefydd Gristionogol.