Gwaith Goronwy Owen Cyf I/Bonedd yr Awen

Gwaith Goronwy Owen Cyf I

gan Goronwy Owen

golygwyd gan Owen Morgan Edwards

BONEDD YR AWEN.

BU gan Homer gerddber gynt
Awenyddau, naw oeddynt,
A gwiw res o dduwiesau
Febyg i'w tad, iawn had Iau;
Eu hachau o Ganau gynt,
Breuddwydion y beirdd ydynt.
Un Awen a adwen i,
Da oedd, a phorth Duw iddi!
Nis deiryd, baenes dirion,
Naw merch clêr Homer i hon.
Mae 'n amgenach ei hachau;
Hŷn ac uwch oedd nac ach Iau.
Nefol glêr a'i harferynt;
Yn nef y cae gartref gynt.
A phoed fad i wael adyn
O nef, ei hardd gartref gwyn!
Dod, Ion, im' ran o honi,
Canaf ei chlod hoewglod hi;
Llwyddai yn well i eiddil
Borth tau na thafodau fil.
Dywaid, pa le caid Awen
Cyn gosod rhod daear hen,
Achael o'r môr ei ddorau,
A thyle dŵr o'th law dau,
A bod sail i'th adailad,
Ein Creawdr, Ymerawdr, mad?
I'r nef, ar air Naf yr oedd,
Credaf pand cywir ydoedd,
Ser bore a ddwyrëynt
Yn llu i gydganu gynt;
Canu 'n llon, hoewlon, eu hawd
Gawr floeddio gorfoleddawdl;

Ac ar ben gorffen y gwaith
Yn wiwlan canu eilwaith;
Caid miloedd o nerthoedd nef
Acw 'n eilio cân wiwlef;
Meibion nef yn cydlefain
A'u gilydd mewn cywydd cain:
"Perffaith yw dy waith, Duw Ion
Dethol dy ffyrdd a doethion,
A mad ac anchwiliadwy,
Dduw mawr, ac ni fu ddim mwy!"
Per lefair cywair eu cân,
Pob ergyr fal pib organ,
Can mil-ddwbl acen amlddull,
Llawen hoen, heb na phoen na ffull.
Gwanai eu gwiwdeg hoenwawr,
Ewybr eu llef, wybr a llawr;
Fe 'u clywai 'r ser disperod,
Llemain a wnai rhai 'n i'w rhod;
Ffurfafen draphen a droe,
Ucheldrum nef a chwildroe.
Daeth llef eu cân o nefoedd
Ar hyd y crai fyd, cryf oedd;
Adda dad ym Mharadwys
Clywodd eu gawr, leisfawr lwys;
Hoffai lef eu cerdd nefawl,
Ac adlais mwynlais eu maw;
Cynhygiai eu cân hoewgerdd,
Rhoe ymgais ar gais o'r gerdd.
Difyr i'w goflaid Efa
Glywed ei gân ddiddan dda;
Canai Efa, deca dyn,
Canai Adda, cain wiwddyn;
Canent i'w Ner o bêr berth,
O'r untu hyd awr anterth;

Ac o chwech ym mhob echwydd
Pyncio hyd nad edwo dydd.
Cân Abel oedd drybelid,
Diddrwg heb hyll wg a llid;
Anfad ei gân, bychan budd,
Acen lerw-wag Cain lawrudd;
Ni chydfydd Awenydd wâr
A dynion dybryd, anwar;
Ion ni rydd hyn o roddiad
Wiwles, ond i fynwes fad.
Cynnar o beth yw canu;
Awen i Foesen a fu;
Awen odiaeth iawn ydoedd,
Wrth adaw 'r Aifft angraifft oedd.
Cant, cant, a ffyniant i'w ffydd,
Cyn dyfod canu Dafydd.
Pyncio wnae fe, fal pencerdd,
Nefol a rhagorol gerdd.
Prydodd dalm o bêr Salmau—
Fwyned im' ynt, f'enaid mau!
Canu dwsmel a thelyn
Yn hardd a wnai 'r gwiwfardd gwyn
Gyda i law ydd ae'r Awen;
Wi! wi! i'r llaw wisgi, wen.
Ewybr oedd y boreddydd
Ei lais ym min dichlais dydd:
"Deffro, fy nabl, parabl per,
I ganu emyn gwiw Ner;
I'm Ion y rhof ogoniant
A chlod a thafod a thant."
Am ganu ni fu, ni fydd,
Hoew ei fawl, ei hefelydd.
Awen bêr, wiwber ei waith,
Oedd i Selyf ddisalw eilwaith.

Fe gant gân—gwiwlan y gwau—
Cân odiaeth y Caniadau.
Pwy na châr ei Ros Saron,
Lili, a draenllwyni llon?
Y mae 'n ail, y mwyn ciliad,
I gywydd Dafydd ei dad.
Dygymydd Duw ag emyn
O Awen dda a wna ddyn.
Prawf yw hon o haelioni
Duw nef, a da yw i ni.
Llesia gân yn llys gwiwnef,
Mawr gerth yw ei nerth yn nef.
Pan fo'r côr yn clodfori,
Cydlef llu nef oll â ni,
Ag ateb cân yn gytun,
Daear a nef a dry 'n un.
Dyledswydd a swydd hoew sant
Yw gwiw gân a gogoniant;
Dysgwn y fad ganiad gu,
Ar fyr iawn i'w harferu.
Cawn Awenlles cân unllef
Engyl a ni yng ngolau nef,
Lle na thaw ein per Awen,
"Sant, Sant, Sant! Moliant! Amen.

Nodiadau