Gwaith Goronwy Owen Cyf I/Cywydd y Cynghorfynt

Gwaith Goronwy Owen Cyf I

gan Goronwy Owen

golygwyd gan Owen Morgan Edwards

CYWYDD
Y CYNGHORFYNT, NEU'R GENFIGEN.

COFIO wna hoglanc iefanc
Yn llwyd hyn a glybu 'n llanc.
Gelwais i'm cof, adgof oedd,
Hanesion o hen oesoedd;
Ganfod o rai hergod hyll,
Du ann llyn Dân ellyll;
Drychiolaeth ddugaeth ddigorff,
Yngwyll yn dwyn canwyll corff;
Amdo am ben hurthgen hyll,
Gorchudd hen benglog erchyll;
Tylwyth Teg ar lawr cegin
Yn llewa aml westfa win;
Cael eu rhent ar y pentan,
A llwyr glod o bai llawr glân;
Canfod braisg widdon baisgoch
A chopa cawr a chap coch;
Bwbach llwyd a marwydos
Wrth fedd yn niwedd y nos.
Rhowch i'm eich nawdd, a hawdd hyn,
Od ydwyf anghredadyn;
Coelied hen wrach, legach lorf
Chwedlau hen wrach ehudlorf;
Coeliaf er hyn o'm calon,
A chred ddihoced yw hon,
Fod gwiddon, anhirionach
Ei phenpryd, yn y byd bach;
Anghenfil gwelw ddielwig,
Pen isel ddelw dduddel ddig,
Draig aeldrom, dera guldrwyn,
Aych gan gas dulas i'w dwyn;

Ac o rhoe wên ddwy-en ddu,
Gwynfyd o ddrwg a ganfu;
Uwch ei gran y mae pannwl,
Dau lygad dali pibddall pwl;
Golwg, a syll erchyll oedd,
A gaid yn fwy nag ydoedd.
Ni wýl o ddrwg un wala;
Ni thrain lle bo damwain da.
Gwynfydu bydd ganfod bai;
Llwyddiant di drwc a'i lladdai.
Gwenai o clyw oganair;
O rhoid clod, gormod y gair.
Rhincan y bydd yn rhonca,
Ai chrasfant, arwddant, ar dda.
Daint rhistyll hydryll a hadl,
Genau gwenwynig anadl;
Ffun yd a fâi ffynadwy,
O chwyth, ni thyf fyth yn fwy:
Lle cerddo, llesg ei hesgair,
Ni chyfyd nag ŷd na gwair.
Mae 'n ei safn, hollgafn hyllgerth,
Dafod o anorfod nerth—
Difyn a flugfawr dafod
Eiddil, a gwae fil ei fod;
A dwyfron ddilon dduledr,
Braen yw o glwyf ei bron gledr;
Dibaid gnofeydd duboen
A'i nych, a chrych yw ei chroen.
Gan wewyr ni thyr, ni thau,
Eiddo arall oedd orau.
Hi ni wna dda, ddera ddall,
Ni erys a wna arall;
Ein hammorth sy 'n ei phorthi,
A'n llwydd yw ei haflwydd hi;

Merch ffel, uffernol elyn
Heddwch a dedwyddwch dyn.
A methiant dyn ai maethodd;
O'i warth y bu wrth ei bodd.
E ddenwyd Adda unwaith.
O'i blas, a bu gas y gwaith,
Ai holl lwyth o'u hesmwythyd,
Trwy hon, i helbulon byd.
Llamai lle caid llygaid llawn
Dagrau, diferlif digrawn;
Aml archoll i friwdoll fron
Ac wylaw gwaed o galon;
Gwaedd o ofid goddefaint,
Wyneb cul, helbul a haint.
Rhown ar ball, hyd y gallom,
Ddichell y wrach grebach, grom;
Ceisiwn yn niffyg cysur,
Ddwyn allan y gwan o gur;
A rhoddwn a wir haeddo
I fad, pwy bynnag a fo;
A'r byd fal y gwynfyd gynt,
Dieifli annwn diflennynt;
A Chenfigen a'i gwenwyn,
Diffrwyth, anfad adwyth dyn,
Ddraig ffyrnig, ddrwg uffernol,
A naid i uffern yn ol.
Aed i annwfn, ei dwfn dwll,
Gas wiber, i gau sybwll;
A gweled ddraig ei gwala
Mewn llyn heb ddifyn o dda;
Caiff ddau ddigon, a llonaid
Ei chroen, o ddu boen ddi baid.

Nodiadau