Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)/Fy Nhad

Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)

gan Robert Owen (Bardd y Môr)

golygwyd gan Owen Morgan Edwards

FY NHAD.

Y nhad, anwylaf riant! deunaw mis
Sydd bellach wedi treiglo er pan welsom
Dy wyneb llydan, llariaidd, dan y chwys
A frys-fynegai angau; er pan roisom
Dy gorff lluddedig mewn gorffwys-fan is
Daearen hoff Llanaber,—llu o honom
Oedd iach a heinyf pan y'th gollsom di;
Sydd erbyn heddyw yn y beddrod du.

Mor hawdd yw gennyf gofio am y pryd,
Pan mewn addfedrwydd dyndod a mwynhad
O iechyd llon a chwarddai yn dy bryd,
Yr elit oddiamgylch heb nacad,
Na chysgod pryder yn cymylu'th fryd,
I fwyn gyflawni dyledswyddau tad,—
Ymchwyddai'th fron bryd hynny gan obeithion
Dyfodol gwell, a henaint llawn cysuron.

Ond gwell fa'i gennyf fi i'r dyddiau hyn
Ymgolli o fy meddwl, nid yw'r adgof
Am danynt ond yn chwerwi'r teimlad syn
Sydd ar adegau bron a'm gyrru'n wallgof,
Pan gofiaf eto am y dyddiau blin
Fu raid it brofi gwedyn, riant gwiwgof,—
Y byd yn gwgu, amgylchiadau'n pallu,
Dy nerth yn mynd, a'th fynwes yn ymdorri.

Er iti'n hir a llwyr gyflawni'th ran
Ar wyllt chwareufwrdd bywyd, er fod iti
Anwyliaid ffyddlon i'th ddyddanu pan
Yn loesion profedigaeth; er it allu
Am ennyd fer yn gryf ymgynnal dan
Y baich o boen a'th lethodd wedi hynny,
Rhy dyner oedd dy ysbryd a theimladwy,
A'th unig noddfa yn'r ystorm oedd—marw!

Pan welaist gynlluniadau hoff dy oes,
Oedd weithian yn eu blodau, wedi gwywo;
Pan orfu it adael fyth y llannerch dlos
Lle gobeithiesit mewn tawelwch dreulio
Prydnawn dy fywyd; pan yng ngrym dy loes—
Y gwelaist hen gyfeillion yn dy ado,—
Dy ysbryd mewn dwfn alaeth a ymsuddodd,
A'th galon gan ei gofid a ymrwygodd.

Ac eto, yn dy gystudd maith a châs,
Mor ymostyngol fyddai'th wedd bob pryd,
Amynedd plentyn Duw trwy'th lygad glas
Belydrai mewn gogoniant mwy o hyd;
Ynghanol dy bangfeydd y'th nerthai gras
I dawel ddwyn dy gyfran yn y byd;
Dy boen o'th fron ddirwasgodd lawer gruddfan,
Ond nid, mewn pedwar mis, un lleied cwynfan.

Wrth wylio'th wely angeu, O fy nhad,
Gwelais mor hawdd, mor anhawdd peth yw marw;
Mor hawdd am wynfyd pur y nefol wlad
Cyfnewid drwg y byd a'i droion chwerw;
Mor anhawdd gadael gwraig a theulu mad
I syllu trwy eu dagrau mwy ar welw
Wynepryd tlodi, pan na byddai eilwaith
Dy gymorth parod di i'w droi ef ymaith.

Anhawdd iawn, iawn, oedd ymryddhau odynn
Afaelion hen gymdeithion deugain gwanwyn,—
Y meusydd hoff, y defaid ar y bryn,
Yr adar garet wrando pan yn blentyn,
Y dydd a'r nos,—harddwch y cwmwl gwyn,
Lleuad, a ser, a haul,—O gloew'r deigryn
Ymlwybrai hyd dy rudd wrth weled ola"
Belydryn haul yn gwenu ar dy boenau.

Ond rhaid fu mynd. Byth nid anghofia'r boreu
Y codais, wedi cysgu dim ond awr,
I gael fy hunan heb fy rhiant goreu—
O gystal a fuasai gen i'n awr,
Pe mai myfi a offrymasai angau
Gan mor ddyryslyd popeth ar y llawr;
Dy nerth allasai'n hir i eraill weini,
Fy nerth sy'n mynd mewn ameu ac ymboeni.

Dy ffydd, fy nhad, oedd wedi hir galedu
Yng ngwres a gwyntoedd bywyd, ond myfi
Adewaist mewn anwybod beth i'w gredu,
Nid oedd im gysgod dan dy gyffes di;
Rhy gyfyng oedd a thywyll im, bryd hynny,—
Ac eto adgas gan fy enaid i
Rewdir anffyddiaeth; felly er fy alaeth
Di-loches wyf yn niffaeth dir amheuaeth.

O llawer gwyllnos hoff y bum erioed,
Heb arall gwmni gennyf ond distawrwydd
Afonig, neu ysbrydiaeth ddwfn y coed,
Yn synfyfyrio'n bruddaidd ar ansierwydd
Popeth daearol—bywyd brau ac oed,
Ffrwyth wedi hau, gwynfyd ar ol enbydrwydd,
Byw'n iawn, pa beth sydd iawn, pa fodd cysoni
'R hyn ddylai fod a'r hyn sydd yn bodoli.

Mynych a dwys ddymunais, pan fy hun
Yn methu gweld trwy'r caddug erch ond cysgod
Dyfodol adfyd im a dyddiau blin,
Am iti ddod yn ol pe ond am ddiwrnod,
A'm cymryd eto'n blentyn ar dy lin,
I wneyd yn eglur i'm ddirgelwch hanfod,
A chymorth trwy'th oleuni o fyd arall
I farnu a chredu'n iawn, fy rheswm cibddall.

Ond ofer hyn. Nid oes o dan y ne
I'm llygaid i ond tw'llwch, tw'llwch, tw'llwch,
Yn ol a blaen, ar aswy ac ar dde,
Uwchben, islaw, dirgelwch ar ddirgelwch !
Minnau yn palfalu heb wybod i ba le
Y trofi ddisgwyl toriad gwawr diddanwch.
Ffarwel fy nhad! Os na chaf yma hedd,
Caf hynny fel cêst dithau, yn y bedd.

Nodiadau