Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon/Beulah

← Castle Square

Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley

BEULAH.^[1]

YN haf 1882 fe ddechreuodd ryw symudiad yng ngwersyll Engedi o blaid ysgol Sul ar gyfer esgeuluswyr yn Henwalia. Yn ystod yr un haf fe brynnwyd 528 llathen ysgwar o dir am £150, gan olygu ar y pryd fod yma ddigonedd ar gyfer yr amcan mewn golwg; er, ar ol hynny, y teimlwyd mai cul oedd y cwrlid i ymdroi ynddo. Yr oedd y tir mewn lle canolog a chwbl gyfleus o ran y pellter, ond nid mewn lle cyfaddas i adeilad arno dynnu dim sylw ato'i hun.

Ar ol y cychwyniad yma, yn o araf y symudid ymlaen. Nid cwbl foddlon, wedi'r cyfan, oedd pawb yn yr eglwys i gychwyn moddion ar wahan yn y lle yma. Yn nechre haf 1885 y dechreuwyd hwylio at godi ysgoldy neu gapel. Trefnwyd iddo gynnwys eisteddleoedd i 300, ac i fod o ran ei fesuriad yn 42 troedfedd wrth 39. Gosodwyd y gwaith am £520.

Yn 1886 y dechreuwyd adeiladu. Rhowd carreg yn wyneb y capel yn dwyn yr argraff yma: "Can mlynedd yn ol y sef- ydlwyd achos y Methodistiaid Calvinaidd yn y dref hon." (Ar amseriad cychwyn yr achos yn y dref edrycher Moriah). Pen- odwyd 4 brawd a blaenor i gymeryd gofal yr achos yn Beulah, canys dyna'r enw ar yr adeilad. Dyma'r enwau: Evan Jones i ofalu am y canu, Owen Jones yr Eryri, John Williams, Nath Roberts. Ni enwi'r mo'r blaenor.

Agorwyd y lle fel ysgoldy, Hydref 14, 1886, drwy bregeth gan weinidog Engedi, sef y Parch. Evan Roberts. Cynhelid ysgol y bore, pregeth y pnawn, cyfarfod gweddi yr hwyr. Yn achlysurol fe geid pregeth yn yr hwyr. Rhaid ydoedd chwanegu, hefyd, at y brodyr a nodwyd, er dwyn y gwaith ymlaen yn effeithiol.

Rhagfyr 2, 1886, fe gynhaliwyd yma gyfarfod mewn coffadwriaeth o sefydliad Methodistiaeth yn y dref. Cymerwyd y gadair gan Owen Roberts, blaenor Engedi. Rhoes W. P. Williams grynhodeb o hanes Methodistiaeth yn y dref. Yn ystod ei araeth, fe ddywedodd ei fod yn cofio y tir y safai Beulah arno yn ardd, a pherchen yr ardd honno oedd John Gibson, sef un o aelodau cyntaf y Methodistiaid yn y dref, ac ewythr Gibson y cerflunydd. Cof gan W. P. Williams am dano ar ei liniau yn chwynnu'r ardd ac yn gweddio bob yn ail. Nid annichon fod John Gibson heddyw yn gweled mwy o ffrwyth ar ei ardd na ddisgwyliodd y pryd hwnnw, er cymysgu ohono ei lafur gyda'i weddiau. Cyfarchwyd y cyfarfod gan R. R. Roberts, Henry Edwards a'r Parch. Evan Jones. (Gweler gyfeiriad at sylwadau Henry Edwards yn yr hyn a ddywedir arno ynglyn à hanes Siloh). (Goleuad, 1886, Rhagfyr 11, t. II.)

Yr oedd awydd bellach yn y rhai a ddaeth i ofalu am y gwaith am sefydlu eglwys yma. Yn erbyn hynny yr oedd plaid gref yn Engedi. Wedi cryn ymdrafod gorfu'r blaid oedd dros eglwys yma. Bu dadleu brwd drachefn ynghylch swm y gynysgaeth i Beulah. Fe gyrhaeddai'r holl dreuliau i £800. Penderfynwyd fod y fam-eglwys i ddwyn y naill hanner a'r gangen-eglwys yr hanner arall, er y teimlid yma fod hynny yn faich trwm.

Yn ddilynol i hyn fe wnawd rhai atgyweiriadau ar y capel. Gwnawd pulpud mwy cyfaddas; rhoddwyd nenfwd cryfach a harddach; y naill a'r llall ynghyd agos yn £100 o draul. Rhowd ystafell yn y cefn i gynnal cyfarfodydd canol wythnos ar draul o £120. Erbyn diwedd 1900 yr oedd y ddyled wedi ei thynnu i lawr i £150.

Gorffennaf, 1887, penderfynu sefydlu eglwys yn Beulah. Yng Nghyfarfod Misol Awst 1, penodi'r Parchn. R. Humphreys a W. Jones Felinheli ynghyda Henry Edwards (Siloh) i sefydlu'r eglwys. Yng Nghyfarfod Misol Medi 5, cadarnhawyd adroddiad y sefydlu. Dywedir yn y cofnodion yn y Goleuad mai 43 oedd rhif yr eglwys ar y sefydliad; gan Mr. Moses Evans y mae'r rhif yn 45. Fe sylwir na nodi'r y diwrnod y sefydlwyd yr eglwys.

Yng Nghyfarfod Misol Rhagfyr 14, 1887, yr oeddid yn derbyn blaenoriaid yma o Beulah: William Jones, Evan Jones, Griffith Owen, John Williams. Yn 1889 galwyd John Jones yn flaenor, a ddaeth yma o Glawddnewydd. Ionawr 27, 1890, cynhaliwyd cyfarfod sefydlu Mr. R. D. Rowland (Anthropos). Aelod o Siloh ydoedd cyn ei alw yma.

Yng Nghyfarfod Misol Ebrill 20, 1891, fe hysbyswyd am farwolaeth John Williams, yn un o'r blaenoriaid cyntaf yma. Dywedir yn y cofnod y gwnawd coffhad serchog am dano, ac iddo fod yn dra ffyddlon fel blaenor yma. Hysbysir, ymhellach, ddarfod iddo ddangos gwir ofal calon am yr achos, yn gymaint a gadael ohono £100 yn ei ewyllys tuag ato. Yng Nghyfarfod Misol Rhagfyr 11, 1893, yr oeddid yn derbyn fel blaenoriaid: Owen Jones yr Eryri, Hugh Hughes, R. D. Roberts. Yr un flwyddyn fe alwyd Methusalem. Griffith i'r swydd, a ddaeth yma o Benygraig.

Yng Nghyfarfod Misol Rhagfyr 6, 1897, fe wnawd coffhad am John Jones, yn flaenor yma ers 8 mlynedd. Yr oedd ef yn wr crâff mewn amrywiol ffyrdd. Fe sefydlai ei olwg ar ddyn neu ar beth megys gyda bwriad i edrych cryn ffordd drwyddynt; ac os na welai efe'n deg drwy ddyn neu beth, ond odid na welai beth o ffordd drwyddynt, o leiaf, ac yn fynych fwy na pheth. Yr oedd llinellau craffineb yn ymestyn ymlaen o gonglau ei lygaid. Meddai ar gryn lawer o wybodaeth gyffredinol, yn enwedig yn y gyfraith; ac nid oedd ychwaith yn ol mewn. gwybodaeth ysgrythyrol a diwinyddol. Hunan-ddiwylliant, fe ddichon, oedd ei brif nôd, yn hytrach na diwyllio eraill. Eithr gyda'r ymdrech i ddiwyllio'i hun mewn gwahanol gang- hennau, fe gyfunodd, hefyd, gysondeb canmoladwy mewn dilyn. ordinhadau yr eglwys.

Bu farw Methusalem Griffith, Rhagfyr 17, 1897, yn 66 oed, yn flaenor yma ers tua 4 blynedd ac ym Mhenygraig cyn hynny. Daeth yn ieuanc, yn chwarel Dinorwig, i gyffyrddiad â rhai dynion o gymeriad cryf, duwiolfrydig; a gadawsant eu hol arno byth. Bu'n ffyddlon i'r ddyledswydd deuluaidd. Adnabyddid ef ymhob cylch fel dyn cywir, siriol, cymdeithasgar a gwir grefyddol. Y Sul diweddaf iddo ar y ddaear methu ganddo fyned i'r ysgol, pryd y galwodd cydflaenor iddo gydag ef. "Cofia," ebe'r gwr hwnnw wrtho, "y rhaid i ti ymdrechu dod i'r ysgol y Sul nesaf, gan fod dy ddosbarth yn disgwyl wrthyt." "Na," ebe yntau, "mi fydda'i ynghanol y nefoedd erbyn hynny." Yn ystod yr wythnos honno fe aeth i wrando darlith y Parch. Edward Lloyd Gatehouse ar y Tabernacl yn yr yn yr An- ialwch. Mawr fwynhaodd y ddarlith, a chyn un ar y gloch brynhawn drannoeth yr ydoedd yn y cyflwr paratoawl i'r gwir dabernacl neu gorff yr atgyfodiad. (Drysorfa, 1899, t. 187. Edrycher Penygraig.)

Yn 1899 daeth Mr. Moses Evans yma o'r Gerlan, lle'r ydoedd yn flaenor, a galwyd ef i'r swydd yma. Yng Nghyfarfod Misol Ebrill 23, 1900, fe wnawd coffhad am William Jones, yn flaenor yma ers 13 blynedd. Dyma'r sylw: Hefyd, am Mr. William Jones Beulah, yntau'n wr tra chrefyddol, o gymeriad pur, ffyddlon yng ngwahanol ran- nau'r gwaith, yn enwedig fel athro yn yr ysgol Sul. Bu am 20 mlynedd heb golli ond 3 neu 4 o weithiau o'r ysgol. Er yr amhariaeth a fu ar ei feddwl yn ei flynyddoedd diweddaf, rhoes. argraff ddofn ar feddyliau y rhai o'i gwmpas ei fod yn ddyn. duwiol, a duwiol iawn." Mab iddo ef ydyw Mr. Ben Jones, arweinydd y canu ym Moriah. Y mae llewyrch ar y dosbarth darllen, ar y Gobeithlu, ac ar y Gymdeithas Lenyddol. Er fod Beulah yr eglwys leiaf of ran nifer gan y Methodistiaid yn y dref, megys ag mai hi, hefyd, yw'r ieuengaf, eto y mae iddi rym a hoewder. Bellach y mae'r gweinidog yn cyflawni'r swydd bwysicaf yn y Corff, sef fel golygydd Trysorfa'r Plant; ac o'r twr gwylio hwnnw y mae'n cyrchu newyddion o bell i blant Beulah. Yn nhir Beulah y clywodd Cristion a Gobeithiol ganiadau'r adar, y gwelsant y blodau ar y ddaear, y clywsant lais y durtur yn y wlad.

Rhif yr eglwys yn 1900, 110.

CAERNARFON

Argraffwyd gan Gwmni y Cyhoeddwyr Cymreig Cyf.

Swyddfa "Cymru."

Nodiadau

1. Ysgrif Mr. Moses Evans.