Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I/Owen Williams, Aberdyfi

← Rowland Evans, Aberllyfeni

Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I gan Robert Owen, Pennal

William Rees, Towyn

Owen Williams, Aberdyfi

Ganwyd ef yn Tŷ'nymaes, Bryncrug, yn y flwyddyn 1800. Yr oedd ei dad yn Eglwyswr, a'r pryd hwn edrychai gyda rhagfarn ar yr Ymneillduwyr; ond ar ol Diwygiad Beddgelert cafodd yntau ei argyhoeddi, ac ymunodd â'r Methodistiaid. Yr oedd ei fam yn un o'r gwragedd crefyddol cyntaf fu yn dilyn achos Iesu Grist yn Nosbarth y Ddwy Afon, ac ymddengys ei bod hi yn nodedig o grefyddol. Yr oedd gan Owen Williams feddwl mawr o grefydd ei fam. Dywedai iddo weled pan yn blentyn y dagrau yn rhedeg i lawr ei gruddiau lawer gwaith wrth ddarllen y Beibl ar ei phen ei hun. Y flwyddyn y ganwyd ef yr adeiladwyd capel Bryncrug y tro cyntaf, a hwn oedd yr ail gapel a adeiladwyd gan yr Ymneillduwyr yn yr holl wlad. Un haf, pan yr oedd ef yn blentyn pur fychan, yr oedd yn gynhauaf anghyffredin o wlyb. Cyn diwedd y cynhauaf, digwyddodd iddi fod yn ddiwrnod teg ar y Sabbath, a chan nad oedd y pen teulu yn grefyddwr, yr oedd yn rhaid i'r teulu oll fyned allan i rwymo yr ŷd; a chofiai O. Williams yn dda weled ei fam yn wylo yn arw oherwydd ei bod yn gorfod myned allan i drin yr ŷd, gan yr ystyriai hi hyny yn dori y Sabbath. Pan oedd tua chwech oed symudodd ei rieni i fyw i'r Fadfa, oddeutu haner y ffordd rhwng Towyn ac Aberdyfi. Cafodd felly fantais i wybod holl hanes y wlad o amgylch ei gartref, a gallai adrodd hanes pawb a phob peth yn y fro o ddechreuad y ganrif. Treuliodd bum' mlynedd o'i oes pan yn ddyn ieuanc yn Aberystwyth, o 1820 i 1825, a bu agos yr holl amser hwnw yn arwain y canu gyda'r Methodistiaid yn

y dref hono. Er ei fod wedi ei fagu o dan aden crefydd, ymddengys mai yn Aberystwyth yr ymunodd â'r eglwys, trwy i'r hen flaenor Richard Jones un diwrnod ymaflyd yn ei fraich, a gofyn iddo a oedd dim awydd ynddo i ymuno â chrefydd; i'r hyn yr ufuddhaodd yn ebrwydd. Diameu fod dechreuad ei wasanaeth mor foreu gyda chrefydd i'w briodoli i fesur mawr i dduwioldeb, a chynghorion, ac esiampl ei fam.

Daeth i Aberdyfi, i ymgymeryd â masnach ei hun yn y flwyddyn 1826. Y flwyddyn hono nid oedd yn y lle na llan na chapel o fath yn y byd. Mae'n wir fod eglwys wedi ei sefydlu gan y Methodistiaid yma er's llawer o flynyddoedd, ond nid oedd yr un blaenor wedi bod erioed hyd yn hyn ar yr eglwys. Yr haf cyntaf ar ol ei ddyfodiad ef i Aberdyfi y gwnaed y dewisiad cyntaf. Yn ol ei adroddiad ei hun, efe oedd un o'r ddau gyntaf a ddewiswyd, ac yn nechreu y flwyddyn ddilynol y derbyniwyd ef yn aelod o'r Cyfarfod Misol yn Abermaw, a'r Parch. John Roberts, Llangwm, oedd un o'r ddau a arwyddodd docyn aelodaeth iddo. Yn y flwyddyn 1827 yr adeiladwyd y capel cyntaf yn Aberdyfi, ac aeth O. W. yr holl ffordd i Gyfarfod Misol Dolyddelen i ofyn caniatad i'w adeiladu. Yr oedd ef a'r achos yn Aberdyfi wedi cyd—dyfu gyda'u gilydd. Yn 1840 priododd Miss C. Humphreys, nith i Cadben John. Ellis, gyda'r hwn y cawsai hi ei dwyn i fyny. Yr oedd tŷ Cadben Ellis wedi bod yn gartref i'r achos yn Aberdyfi dros. lawer o flynyddoedd. A bu y nith a'i phriod yn cadw cartref i weinidogion yr efengyl am amser maith wedi hyny. Ac y Mae yn deilwng o sylw iddynt ddwyn eu plant i fyny oll yn grefyddol. Yr oedd Owen Williams yn ddolen gydiol rhwng crefyddwyr cyntaf y wlad â'r oes bresenol. Gwelodd a chlywodd Mr. Charles o'r Bala ddwywaith yn ei oes. Bu yn cyd-oesi â thair oes o bregethwyr, ac â phob tô o flaenoriaid yn y rhan o Sir Feirionydd yr oedd yn byw ynddi. Bu ei enw yn gysylltiedig hefyd a'r prif ddigwyddiadau yn Aberdyfi, yn wladol a chrefyddol, am 60 mlynedd. Yr oedd yn berchen gwybodaeth eang am bersonau a phethau, ac am amgylchiadau y byd yn gyffredinol. Yr oedd tuedd ei feddwl yn athronyddol, hoffai wybod y paham a pha fodd am bob peth. Cyrhaeddodd ei wybodaeth trwy ddarllen, a thrwy sylwi a myfyrio llawn cymaint a hyny. Tueddai yn naturiol at fod yn bwyllus ac arafaidd, ac nid yn fuan yr ymgymerai ag unrhyw anturiaeth heb wybod yr hyn a ellid ol a blaen iddi. Ond coron ei ragoriaeth oedd ei grefydd. Daliodd ei grefydd bob tywydd, ac yr oedd tua'r diwedd yn addfedu fwy fwy i'r wlad well. Yr oedd yn Gristion, llenor, duwinydd, a chrefyddwr da. Bu yn arwain y canu yn Aberdyfi I am flynyddau meithion, hyd nes iddo ballu gan henaint. Pan oedd yn ei lawn nerth gyda chaniadaeth y cysegr yr oedd yn un o'r rhai goreu yn y wlad byddai son mawr am dano ymhell ac agos. Yr oedd dau beth sydd i'w cael ond pur anfynych mewn cerddor wedi cydgyfarfod ynddo ef—cryfder a pheroriaeth. Byddai yn well gan lawer ei glywed ef yn canu, na chlywed chwareu ar yr organ oreu. Llafuriodd lawer pan yn ieuanc gyda chaniadaeth y cysegr, ynghyd â holl amgylchiadau yr achos. Wedi rhanu y sir yn ddau Gyfarfod Misol, yn 1840, mae ei enw i'w weled yn fynych ar bwyllgorau mewn cysylltiad a Chyfarfod Misol y Pen Gorllewinol. Bu farw nos Sabbath, Ebrill y 12fed 1885, yn agos a chyraedd pen ei flwydd o 85 oed.