Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II/Cynhadledd Canmlwyddiant yr Ysgol Sabbothol yn Nolgellau, 1885

← Arholiad Sirol yr Ysgol Sabbothol

Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II gan Robert Owen, Pennal

Sylwadau Terfynol

PENOD VI.

CYNHADLEDD CAN'MLWYDDIANT YR YSGOL SABBOTHOL YN NOLGELLAU, 1885.

CYNWYSIAD—Aelodau y Gynhadledd—Y Pwyllgor yn cael ei gryfhau—Y Safonau yn dyfod i weithrediad—Y Can'mlwyddiant yn foddion deffroad gyda gwaith yr Ysgol Sul—Pethau ymarferol yn cael eu dwyn i sylw—Amcan y Gynhadledd—Trefnlen y Gynhadledd—Y pethau a barodd ei llwyddiant—Rhan gerddorol y Gynhadledd—Adroddiad o Weithrediadau yr Wyl.

 R oedd dydd Gwener, Mai 22ain, 1885, yn ddydd o gryn bwysigrwydd yn Sir Feirionydd, oblegid y diwrnod hwnw cynhelid Cynhadledd arbenig o bregethwyr, blaenoriaid, swyddogion, athrawon ac athrawesau, a chynrychiolwyr yr Ysgolion Sabbothol, ynghyd â phawb oedd yn teimlo dyddordeb yn y sefydliad o fewn cylch Cyfarfod Misol y rhan orllewinol o'r sir. Ganol haf, y flwyddyn hono, cynhaliwyd Cymanfaoedd lliosog yn y gwahanol ddosbarthiadau, er gwneuthur coffa am ddechreuad y sefydliad yn Nghymru, am yr oll o ba rai y rhoddwyd adroddiad mwy neu lai helaeth mewn cysylltiad â phob dosbarth ar ei ben ei hun. Yr oedd i'r Gynhadledd, yr hon a gynwysai y goreuwyr o bob rhan o'r cylch, amcan mwy cyffredinol. A phe yr elid heibio, heb wneuthur crybwylliad byr am dani, byddai un linc bwysig yn nghadwen yr hanes yn ngholl. Gwnaeth y deffroad a gymerodd le yn amser y Can'mlwyddiant les dirfawr mewn llawer ffordd. Y flwyddyn flaenorol, cryfhawyd Pwyllgor yr Ysgol Sabbothol yn y sir hon trwy chwanegu at ei nifer, fel y byddai iddo wneuthur trefniadau ar gyfer yr amgylchiad. A'r canlyniad a fu i'r dynion a roddwyd yn y swydd dori allan lawer o waith i ateb i'r amseroedd. Y pryd hwn y trefnwyd ac y mabwysiadwyd y Safonau yn yr ysgolion. Yn ol yr hen drefn, yr oedd pawb yn benrhydd, ac at eu dewisiad i gymeryd eu cynllun eu hunain i addysgu y plant, ac yn fynych iawn ni chymerid cynllun yn y byd, ond elid ymlaen wrth synwyr y fawd, mewn llawer o aflerwch a difaterwch. Gwelliant ydyw y cynllun, sydd wedi dyfod i arferiad yn ddiweddar, ar yr hen beirianwaith oedd yn bod yn Nghymru er's can' mlynedd, trwy yr hwn y credir y daw y naill dô ieuanc ar ol y llall ymlaen yn gyflymach mewn gwybodaeth, ac y gwreiddir hwy yn fwy trwyadl yn yr hyn a ddysgant. Cymerodd Pwyllgor yr Ysgol Sabbothol, y flwyddyn a nodwyd, lawer o drafferth ac amser i berffeithio y cynllun hwn. Cymerwyd mantais ar y Can'mlwyddiant i ledaenu nifer o Eiriadur Ysgrythyrol Mr. Charles ymysg deiliaid yr ysgolion. Sefydlwyd llyfrgelloedd, mewn rhai manau, yn gysylltiedig â'r capeli. Bu ymgais mwy neu lai llwyddianus i wella y Cyfarfodydd Ysgolion. Rhoddwyd anogaethau i ffurfio cyfarfod arbenig ymhob ardal, er mwyn disgyblu a chymhwyso yr athrawon i gyflawni eu gwaith yn briodol. Dygwyd i sylw, a chafwyd trafodaeth gyhoeddus yn yr Ysgolion Sul ar amryw bynciau ymarferol, megis "Cadw y Sabbath," Iawn ymddygiad yn moddion gras, "Geirwiredd," "Gonestrwydd," "Iaith anweddus," &c. Helaethwyd y gwobrwyon yn yr arholiadau, a phenderfynwyd rhoddi tystysgrifau i bawb fyddo wedi enill haner y marciau yn y gwahanol ddosbarthiadau yn yr Arholiad Sirol. Ffrwyth wedi tyfu o'r Can'mlwyddiant ydyw "Undeb Ysgolion Sabbothol Methodistiaid Gogledd a Deheudir Cymru."

Ond yr hyn y gofynir sylw arno yn y fan hon ydyw, Cynhadledd Ysgolion Sabbothol Gorllewin Meirionydd, a gynhaliwyd yn Nolgellau. Yn ol trefniad y Pwyllgor bwriedid y Gynhadledd er cael ymgynghoriad rhwng cynrychiolwyr a swyddogion yr Ysgolion Sabbothol yn y cylch ar wahanol faterion yn dwyn cysylltiad â llwyddiant y sefydliad, gan gymeryd mantais ar y brwdfrydedd oedd yn y wlad yn y flwyddyn 1885 i sylwi ar ragoriaethau a diffygion y gorphenol, ac i ystyried pa beth a ellid ei wneuthur tuag at ymgyraedd at fwy o lwyddiant yn y dyfodol. Yr oedd y drefnlen ganlynol wedi ei pharotoi y flwyddyn flaenorol, yn cynwys y materion a ddygid gerbron, ynghyd â'r personau a fwriedid i gymeryd rhan yn ngweithrediadau y dydd.

Fod Trefn Cyfarfodydd y Gynhadledd i fod fel y canlyn:—

CYFARFOD Y BOREU AM 10 O'R GLOCH.

LLYWYDD E. GRIFFITH, YSW., U.H., DOLGELLAU.

1. Darllen papyr gan y Parch. D. Roberts, Rhiw, ar "Y lle ddylai athrawiaethau crefydd gael yn addysg yr Ysgol Sabbothol." I wneyd sylwadau pellach ar yr un mater, y Parchn. J. Davies, Bontddu; W. Thomas, a J. H. Symmond.

2. Darllen papyr gan y Parch. W. Williams, Corris, ar "Pa fodd i ychwanegu effeithiolrwydd y Cyfarfodydd Ysgolion." I wneyd sylwadau pellach Mri. R. Jones, New Shop, Dolgellau; D Rowland, Pennal; a'r Parch. R. Owen, M.A.

CYFARFOD Y PRYDNAWN AM 2 O'R GLOCH.

LLYWYDD MR. G. JONES, TYMAWR, TOWYN.

1. Darllen papyr gan y Parch. E. J. Evans, Llanbedr, ar "Yr holwyddori yn yr Ysgol Sabbothol." I wneyd sylwadau pellach Parchn. W. Davies, Llanegryn; H. Roberts, Siloh; a Mr. W. Williams, Tanygrisiau.

2. Darllen papyr gan Mr. Rowland, Board School, Penrhyndeudraeth, ar "Y ffordd fwyaf effeithiol i gyfranu addysg yn yr Ysgol Sabbothol." I wneyd sylwadau pellach Parchn. G. Ceidiog Roberts, R. H. Morgan, M.A., ac Elias Jones.

CYFARFOD YR HWYR AM 6 O'R GLOCH.

LLYWYDD PARCH. R. ROBERTS, DOLGELLAU.

Traddodwyd anerchiadau ar y materion canlynol:—

1. "Y gwersi y gellir eu dysgu oddiwrth hanes cychwyniad yr Ysgol Sabbothol," gan y Parchn. D. Jones, Garegddu, a W. Jones, Trawsfynydd.

2. "Perthynas yr Ysgol Sabbothol a moesau ein gwlad," gan y Parchn. W. Jones, Penrhyn, a S. Owen, Tanygrisiau.

3. "Y cysylltiad sydd rhwng yr addysg deuluaidd a'r Ysgol Sabbothol," gan y Parchn. D. Davies, Abermaw, a T. J. Wheldon, B.A.

Cynhaliwyd y cyfarfodydd yn ol y drefn uchod, a chan y personau a nodwyd, oddieithr ychydig o eithriadau. Gwahoddid dau gynrychiolydd o bob ysgol yn y cylch, ac yr oedd cynrychiolaeth gyflawn yn bresenol, heblaw lliaws o weinidogion, a blaenoriaid, a charedigion yr Ysgol Sul o bob parth o'r sir. Gwnaeth cwmnïau y rheilffyrdd drefniadau cyfleus, er hwylusdod i'r dieithriaid; ac yn ol caredigrwydd arferol cyfeillion Dolgellau, yr oedd ymborth wedi ei ddarparu yn rhad gan ysgolion y Methodistiaid yn y dref, yn yr ystafelloedd cysylltiedig â chapel Salem.

Cytunai pawb a roddodd eu presenoldeb yn y Gynhadledd i ddwyn tystiolaeth i'w llwyddiant a'i heffeithiolrwydd, ac i ddywedyd mai da oedd bod ynddi. Trodd y trefniadau allan yn rhai hwylus a dehenig, a chafwyd arwyddion fod cryn lawer o ddylanwad yn dilyn pobpeth a ddywedid ar y materion fuont dan sylw yn ystod y dydd. Cydgyfarfyddai lliaws o bethau i beri fod cyfarfodydd y Gynhadledd yn rhai mwy arbenig na chyfarfodydd cyffredin. Gwnaethid darpariadau helaeth a phrydlon ymlaen llaw; daeth ynghyd liaws o bobl oreu y wlad, yn feibion a merched; crewyd disgwyliadau uchel yn meddyliau pawb, oherwydd fod yr amgylchiadau a roisant fôd i'r cyfarfodydd yn rhai na ddigwyddant ond unwaith mewn oes; yr oedd lliaws y gwrandawyr wedi eu meddianu, fwy neu lai, gan fyfyrdodau ar y pethau a fu ymhell yn ol, ac ar y pethau a fydd ymhell ymlaen. Tueddai pobpeth allanol yn ffafriol i gael cyfarfodydd llwyddianus. Yr oedd yr holl faterion hefyd y cafwyd trafodaeth arnynt, yn y cyntaf, yr ail, a thrydydd eisteddiad y Gynhadledd, y rhai mwyaf pwrpasol y gallesid meddwl am danynt, gan eu bod yn cyffwrdd â bywyd yr ysgol, ac â bywyd crefydd yn y wlad. Rhoddwyd diwrnod cyfan i draethu ar y pynciau canlynol-athrawiaethau crefydd, y Cyfarfodydd Ysgolion, yr holwyddori cyhoeddus, y ffordd fwyaf effeithiol i gyfranu addysg, y gwersi oddiwrth hanes cychwyniad yr Ysgol Sabbothol, y cysylltiad rhwng yr ysgol â moesau y wlad, ac âg addysg deuluaidd; a diameu na threuliwyd diwrnod yn y sir erioed gyda materion mwy pwysig. Cafwyd prawf fod y gwirioneddau yn cydio yn y siaradwyr, a'u bod hwythau, mewn canlyniad, yn cydio yn y gwrandawyr. Yr oedd rhai o'r areithiau yn cael eu nodweddu gan "feddyliau yn anadlu a geiriau yn llosgi." Byddai yr hen dadan yn cael eu meddianu gan sel angerddol gyda gwaith yr Arglwydd, Yr oedd y sel a amlygid y diwrnod hwnw yn Nolgellau, beth bynag arall ellid ddweyd am dano, yn sel yn tarddu oddiar wybodaeth, ac oddiar awyddfryd pur i wneuthur coffa am waith y tadau. Rhedai ysbrydiaeth lawer uwchlaw y cyffredin trwy yr oll o'r cyfarfodydd. Gwneid cyfeiriadau mynych at Mr. Charles, a Lewis William, Llanfachreth, fel y rhai fu yn offerynau penaf yn llaw yr Arglwydd i gychwyn yr Ysgol Sabbothol yn Sir Feirionydd, ac nid ychydig o help a roddai y coffhad am eu henwau hwy, i enyn mwy ar y sel a'r brwdfrydedd. Er nad oedd gorymdeithio cyhoeddus yn cymeryd lle y diwrnod hwnw fel yn y Cymanfaoedd a gynhaliwyd y mis dilynol, eto, cynyrchodd cyfarfodydd y Gynhadledd deimlad cryf a pharhaus o blaid yr Ysgol Sabbothol. A bydd yr hyn a wnaed drwyddi hi yn aros yn hwy na dim arall er coffhad am flwyddyn gofiadwy y Can'mlwyddiant.

Yn ystod gweithrediadau y dydd canwyd emynau allan o gasgliad oedd wedi ei ddarparu ar gyfer y gynhadledd, o dan arweiniad Mr. Humphrey Jones, arweinydd y canu yn nghapel Salem, Dolgellau. Chwareuwyd ar yr Harmonium, yn nghyfarfod y boreu, gan Mr. R. R. Williams, Tremhyfryd; yn nghyfarfod y prydnhawn, gan Miss Roberts, Frondirion; ac yn nghyfarfod yr hwyr, gan Mr. Hughie Jones, Plasucha. Trwy gyfarwyddyd, a than nawdd y Cyfarfod Misol cyhoeddwyd adroddiad cyflawn o weithrediadau y Gynhadledd, yn cynwys y papyrau a ddarllenwyd, a'r areithiau a draddodwyd, yn bamphlet arno ei hun, am y pris bychan o dair ceiniog. Y mae amryw ganoedd o hono eto ar law, heb eu gwerthu. Nid yw yn ormod dweyd fod mwy o wybodaeth fuddiol ynddo am waith yr Ysgol Sul, ac am agwedd pethau fel yr oeddynt yn y flwyddyn 1885, nag a geir yn unman arall, mewn can lleied o le. Ni ddylai yr un tŷ yn y sir fod hebddo.