Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II/Gorphwysfa

← Minffordd

Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II gan Robert Owen, Pennal

Llan Ffestiniog (Peniel) →

GORPHWYSFA.

Gan fod capel Nazareth yn annigonol gogyfer â chynydd cyflym poblogaeth y Penrhyn, yn enwedig y cwr isaf o'r pentref, yn y blynyddoedd 1870-80, teimlai y brodyr fod yn ddyledswydd arnynt naill ai helaethu y capel, neu ei symud i fan mwy canolog, neu ynte adeiladu yn ngwaelod y pentref, lle yr ydoedd cangen o'r Ysgol Sul yn gweithio yn llwyddianus er 1877, yn yr Ysgoldy Brutanaidd. Wedi dwys ymgynghor- iad, penderfynwyd adeiladu capel newydd yn yr Adwy-ddu, ar safle gyfleus a manteisiol, a roddwyd gan Mrs. A. L. L. Williams, Castelldeudraeth, gweddw y diweddar David Williams, Ysw., A.S., ar brydles o 999 mlynedd, am ardreth o swllt yn y flwyddyn. Yn Nghyfarfod Misol Mehefin, 1878, rhoddwyd cymeradwyaeth i gynlluniau yr architect, Mr. R. Owen, Liverpool. Gosodwyd y gwaith am 2200p. i Mr. Robert Jones, Adwy-ddu. Cynwysa y capel eisteddleoedd i bum' cant,- ysgoldy o'r tucefn 40 troedfedd wrth 30, class-room a Vestry- oll wedi eu gorphen yn y modd mwyaf cyfleus. Gosodwyd y gareg sylfaen gan A. Osmond Williams, Ysw., Castelldeudraeth, ac ar yr achlysur, cafwyd anerchiadau dyddorol gan y diweddar Mr. Edward Breese, Porthmadog; Mr. Robert Rowland, U.H., Banker; y Parch. Griffith Williams, Talsarnau; a Samuel Holland, Ysw., A.S. Galwyd yr addoldy wrth yr enw Gorphwysfa;' mae yr eglwys ymgynulledig ynddo yn drydedd a heidiodd o'r fam-eglwys yn Nazareth (ac os rhoddir Llanfrothen yn y cyfrif, y mae yn bedwaredd). Traddodwyd y bregeth gyntaf ynddo gan y gweinidog, y Parch. W. Jones, yn awr David Street, Liverpool, oddiar y geiriau, "Nid oes yma onid tŷ i Dduw, a dyma borth y nefoedd." Yn ddilynol, Mehefin 7-9, 1880, cynhaliwyd cyfarfod agoriadol, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn. Edward Matthews, David Lloyd Jones, M.A.; John Hughes, D.D.; a'r diweddar Joseph Thomas, Carno. Yn Nghyfarfod Misol Chwefror yr un flwyddyn, penodwyd y Parchn. D. Roberts, Rhiw, S. Owen, a Mr. William Williams, Tanygrisiau, i gynorthwyo yn sefydliad yr eglwys. Y rhif ar ddiwedd blwyddyn gyntaf ei sefydliad: gwrandawyr, 286; Ysgol Sul, 220; cymunwyr, 144.

Y swyddogion a ddaethant yma o Nazareth oeddynt, Mri. Owen Owen, Castle House, Hugh Hughes, Post Office, John Williams, Shoe Warehouse, a Hugh J. Hughes (yr hwn a symudodd yn fuan i Ffestiniog). Yn gynar ar ol hyn, etholwyd Mri. Hugh Williams (blaenor gynt yn y Pant), a R. Rowland, ysgolfeistr. Ac yn 1887, neillduwyd y personau canlynol, Mri. Ellis Edwards (gynt o Maenen, ger Llanrwst); Griffith Prichard a R. G. Prichard (y ddau wedi bod yn flaenoriaid yn flaenorol yn Maentwrog); W. R. Jones, Chemist; John Evans Humphreys, Adwy-ddu; a John Griffith Jones, High Street. Ac ar hyn o bryd mae yma ddeg o flaenoriaid rheolaidd. Ar y dechreu yr oedd yr eglwys dan ofal y Parch. W. Jones, hyd ei symudiad ef i Liverpool Yn Ionawr, 89, ymgymerodd y Parch. Robert Roberts, gynt o Tyldesley, â bugeiliaeth eglwysi Gorphwysfa a Minffordd. Dywedir fod yr eglwys yn awr yn dra chysurus o ran ei gwedd ysbrydol, addysgol, ac arianol. Yn ystod y saith mlynedd diweddaf, cliriwyd dros 500p. o'r ddyled, a thynwyd y llogau i lawr o 60p. i 30p. Rhif y gwrandawyr yn awr (1890), 312; Ysgol Sul, 240; cymunwyr, 182.

JOHN WILLIAMS, SHOE WAREHOUSE.

Neillduwyd ef yn flaenor gyntaf yn 1862. Parhaodd yn y swydd hyd ei farwolaeth, yr hyn a gymerodd le Mawrth 22ain, 1887, yn 64 mlwydd oed. Bu yn flaenor y gân yn Nazareth am 30 mlynedd. Yr oedd yn ŵr tawel, heddychlon, cyson, a ffyddlon yn y cylchoedd y bu yn troi ynddynt.

HANNAH JONES

a fu farw yn 1887, yn 84 mlwydd oed. Pan yn ieuanc bu yn gweini llawer ar yr hen bregethwyr, yn enwedig John Elias, yr hwn a letyai yn ei thŷ. Yr oedd hi yn briod i'r diweddar J. R. Jones, Bangor, ysgrifenydd Cyfarfod Misol Sir Gaernarfon, ac yn fam i Mr. W. R. Jones, Chemist, swyddog yn Gorphwysfa yn awr.

CATHERINE OWEN

a fu farw oddeutu yr un adeg â'r chwaer uchod. Yr oedd hi 90 yn briod i Hugh Owen, a fu yn flaenor yn y Pant, Maethlon, ac Abertrinant. Bu hithau, hefyd, yn gweini gyda gwir ffyddlondeb i weinidogion y gair dros lawer o flynyddoedd yn nhŷ capel Maethlon.

O. Y.--O Gorphwysfa a Nazareth y cychwynodd y symudiad Safonol o addysgu yn yr Ysgol Sul. Ar ol bod ar waith gyda llwyddiant yn nosbarth Penrhyndeudraeth am o dair i bedair blynedd, mabwysiadwyd eu tafleni o Safonau gan Gyfarfod Misol Gorllewin Meirionydd yn 1885, a hwn yn sylweddol a fabwysiadwyd yn 1888 gan Undeb Ysgolion Sul y Methodistiaid Calfinaidd. [Mabwysiadwyd cynllun o Safonau gan Gymanfa Ysgolion dosbarth y Ddwy Afon hefyd oddeutu yr un amser â dosbarth Penrhyndeudraeth.]