Llythyrau Goronwy Owen/Llythyr 27
| ← Llythyr 26 | Llythyrau Goronwy Owen golygwyd gan John Morris-Jones |
Llythyr 28 |
𝔏𝔩𝔶𝔱𝔥𝔶𝔯 27.
At JOHN ROWLANDS, clegir Mawr, Môn
DEAR COUSIN,
I HAVE lately received a letter from Cousin Jack Owen, of Cefn Esgob, in the parish of Llanfihangel Tre'r Beirdd; who is in the same degree related to you as I am; for his mother and mine were two sisters; wherein he gave me to understand that you had left Bryn Mawr a good while ago, and that you lived at Lleiniog, near Beaumaris. Somebody had told me long since—and I think it was my brother that told me that your father lived at a place called Trecastell; but as I did not know in what part of Anglesey Trecastell was, I would not venture to write to you for fear the letter should miscarry. I hope my uncle and aunt are well and hearty, and beg you would be so obliging as to make my compliments to them both, and let me have a line from you at your leisure, to let me know how you all do. I have heard that Cousin Morris of the Coffee—house at Beaumaris, is married again, and made but an unfortunate match of it. God help her! I am sorry to hear it. My compliments to her when you see her. I suppose you have heard that I am married, as I have been some seven years past, and have now three children, two lads and one wench. Their names are Robert, Goronwy, and Elin; they are, I thank God, all well, but never had the small—pox amongst them, though it is very rife in our neighbourhood. I can send you no news from hence, because you are but a stranger to the place. Every manner of provision for man and beast is very dear, occasioned by the extreme severity of the winter, which was harder than the winter of the hard frost; but that the hard weather did not last so long. Yr ydwyf fi yn talu yma bum swllt a chwecheiniog y mesur am y gwenith, Winchester measure. Y mae'r gwair yn wyth geiniog yr Stone; hyny yw, ugain pwys y cwyr am wyth geiniog. Yr haidd yn ddeuswllt a deg ceiniog, a thriswllt y Winchester measure; a phob peth arall yn ol yr un bris. Mi glywaf farw Mr. Owen o Bresaddfed. Pwy sy'n debyg o gael ei le fo yn y Parliament? Gadewch wybod pa beth a wnaed i'r dynionach anhappus a spoiliasant yr Ysgottyn ar Draeth y Lavan. Mae'n debyg fod y porthwys wedi ei grogi cyn hyn. Ond am y lleill, gresyn iddynt golli eu bywyd, a hwythau heb ladd neb am a glywais. Gadewch wybod hefyd pa fodd y mae'r farchnad yn myned yn y Dref yna; a phob newydd arall a dalo ei ddywedyd. Mae hi'n awr yn hir amser er pan fu'm yn Mon; ac yr wyf agos wedi bwrw fy hiraeth am dani. Etto pe cawn le wrth fy modd ynddi, mi ddeuwn iddi etto, er mwyn dysgu Cymraeg i'r plant; onide hwy fyddant cyn y bo hir yn rhy hen i ddysgu; oblegid y mae'r hynaf yn tynnu at chwe' blwydd oed, heb fedru etto un gair o Gymraeg; ac yn fy myw ni chawn gantho ddysgu; oni bai ei fod yn mysg plant Cymreig i chware; ac ni fedr ei fam ddim Cymraeg a dâl son am dano, ond tipyn a ddysgais i iddi hi. Y mae Sir y Mwythig yn llawer hyfryttach a rhattach gwlad na hon; ac mae'n lled edifar genyf ddyfod yma. Ond etto mae'r cyflog yma'n fwy o gryn swm. 'Rwyf yn cael yma yn nghylch dau ugain punt yn y flwyddyn, a llawn lonaid fy nwylaw o waith i wneuthur am danynt. Mae yma gryn farwolaeth yn ein plith. Mi fyddaf weithiau'n claddu pobl o fesur tri a phedwar yn y dydd. Dyma alwad arnaf i ymweled â'r claf y munudyn yma; felly ffarwel. Fy ngwasanaeth at fy Ewythr a Modryb; and accept of the same to yourself from, Dear Jack, Your affectionate Cousin,
GRONOW OWEN.
N.B.-Ni chyst y llythyr yma ddim i chwi, oblegid ei fod mewn ffranc. Ni feddaf yn awr yr un ychwaneg; ac onide mi a'i rhoiswn yn hwn; ac yno mi gawswn atteb yn rhad. Ond na hidia mo hyny; ni chyst yr atteb ond grôt imi; ac felly gad glywed oddi wrthych gynta galloch.
Mae fy mrawd Owen ynteu wedi priodi er ys rhwng chwech a saith o flynyddoedd, ac yn byw o hyd yn Nghroes Oswallt, yn Sir y Mwythig, a chanddo naill ai pedwar ai pump o blant. Ond ni welais i mono fo na hwythau er yn nghylch dwy flynedd a haner neu well. Byddwch wych; a gadewch glywed oddi wrthych pan gyntaf y galloch.