Profedigaethau Enoc Huws (1939)/Cyffes Ffydd Miss Trefor

← Sus

Profedigaethau Enoc Huws (1939) gan Daniel Owen golygwyd gan Thomas Gwynn Jones

Dedwyddwch Teuluaidd

PENNOD VI

Cyffes Ffydd Miss Trefor

PAN aeth Wil Bryan oddi cartref, wedi rhagweled sut y byddai hi ar ei dad, llawenhaodd calon un dyn gonest yn ei ymadawiad, sef yr eiddo Enoc Huws. Yr oedd Enoc, druan, yn un o'r dynion diniweitiaf a mwyaf difalais ar wyneb daear, ond ni allai oddef mo Wil Bryan. Ni wnaethai Wil erioed ddim niwed iddo, ond yn unig beidio â chymryd sylw ohono. Ac eto, pe clywsai Enoc fod Wil wedi ei ladd, neu ei fod wedi ymgrogi, prin y gallasai ymatal rhag gwenu, onid llawenhau. Yr oedd cael gwared o Wil, heb i'r naill amgylchiad na'r llall ddigwydd, yn rhoi modd i Enoc lawenhau'n ddirfawr, heb anesmwythyd cydwybod. Yn ystod y blynyddoedd y bu Enoc yn mynd a dyfod yn ein plith, ni buasai ugain gair rhyngddo â Miss Trefor. Ac eto, amdani hi y meddyliai y dydd ac y breuddwydiai y nos. Er na olygai Enoc, yng ngwyleidd—dra ei ysbryd, ei fod yn gymar teilwng i Miss Trefor, ac er na choleddai'r gobaith gwannaf y dôi dyheadau ei galon byth i ben—yn wir, yn ei funudau synhwyrol, canfyddai mai ffansi wyllt wirion oedd y cwbl—eto carai adael i'w ddychymyg droi fel gwenynen o gwmpas a hofran uwchben gwrthrych ei ddymuniad di-nâg, ac yr oedd gwybod bod rhywun arall yn mwynhau cymundeb nes, yn ei lenwi ag eiddigedd, ac yn ei wneud yn druenus dros ben. Weithiai teimlai'n enbyd o ddig wrtho ef ei hun, a phryd arall chwarddai am ben ei ffolineb; ond fel y dywedodd wrtho'i hun ugeiniau o weithiau, nid oedd ei feddyliau yn niweidio neb, ac ni wyddai neb amdanynt.

Yr oedd Enoc yn llawen iawn am fod Wil Bryan wedi mynd oddi cartref; ond ni chymerasai ganpunt am hysbysu ei lawenydd hyd yn oed i'w gyfaill pennaf. Bellach, nid oedd un gacynen i fynd rhwng y wenynen a'r blodyn, a phe cawsai Enoc sicrwydd na ddôi un gacynen arall, o'r braidd na fuasai'n ddyn dedwydd. A mwynhaodd y dedwyddwch cymharol hwn am dymor lled faith, drwy roi ffrwyn i'w ddychymyg i godi castelli yn awyr Siop y Groes. Ond pe gwybuasai Enoc am "gastelli" Miss Trefor, prin y buasai ei rai ef nemor uwch na phridd y wâdd.

Llanwai Wil Bryan le mawr yng nghalon Miss Trefor. Hoffai hi ei gwmni y tu hwnt i bopeth. Byddai gan Wil bob amser rywbeth i'w ddweud, a'r rhywbeth hwnnw yn wastad at y pwrpas. Ni byddai hi byth yn blino arno, a phan fyddai gydag ef, ni byddai'n gorfod dyfeisio am ba beth i sôn nesaf, fel y byddai gyda'r "baboons erill." A hyd yn oed pan ddeallodd hi fod ei thad wedi cyrraedd gwaelod shwmp" poced Hugh Bryan, ni pharodd hynny unrhyw ddiflastod ar gwmni Wil, nac unrhyw leihad yn ei hedmygedd ohono. Yr oedd y Capten, fwy nag unwaith, wedi rhoi ar ddeall iddi ei anghymeradwy— aeth o'i hoffter hi o Wil, ond ni wnaeth gwahardd yr afal i ferch Efa ond peri iddi ei ddymuno'n fwy. Teimlodd Miss Trefor oddi wrth ymadawiad Wil fwy nag y dymunasai hi i neb ei wybod, fwy nag a gyfaddefai wrthi hi ei hun. Am amser, collodd hyfrydwch ym mhopeth, ac yr oedd meddwl am fynd i'r capel yn gas ganddi. Ond am amser yn unig y bu hyn. Er yr holl sylw a dalodd Wil iddi, a'r holl garedigrwydd a ddangosodd, a'r difyrrwch diderfyn a barodd iddi am gyhyd o amser, nid oedd yn bosibl, ymresymai Miss Trefor, fod Wil, wedi'r cwbl, yn hidio rhyw lawer ynddi, onid e, ni buasai'n mynd ymaith heb gymaint â sôn gair wrthi, na gyrru llinell ati. Ac fel geneth gall a synhwyrol, eisteddodd Miss Trefor i lawr i ail—gynllunio program ei bywyd, ac ail-ffurfio'i hegwyddorion, yn ôl y rhai y byddai iddi weithredu yn y dyfodol. Ni chymerodd iddi lawer o amser i ffurfio'i chredo a chyffes ei ffydd. Yr hyn a arferai gyniwair drwy ei meddwl a'i chalon yn afluniaidd, amhenodol a gwâg, fe'i dygodd yn ebrwydd i drefn a dosbarth, a phe gofynnai rhywun iddi wrth ba enw y galwai hi'r pethau hyn, ei hateb fuasai "Fy ideas." O'r ideas gellir enwi'r rhain : mai hi oedd y ferch brydferthaf yn y wlad (yr oedd Wil Bryan wedi ei sicrhau o hynny, cystal judge â neb y gwyddai hi amdano). Fod prydferthwch yn dalent, ac y dylai ennill deg talent ati wrth ei gosod yn y fasnach orau. Fod yn well i ferch ieuanc brydweddol fyw ar un pryd yn y dydd am dri mis, na gwisgo bonet allan o'r ffasiwn. Hyd yr oedd yn bosibl, na chymerai hi sylw o neb islaw iddi hi ei hun, oddieithr pan wyddai hi yr edrychid ar hynny fel ymostyngiad rhinweddol a Christnogol. Na ddifwynai hi, hyd y gallai, byth mo'i dwylaw gydag un gorchwyl isel a dirmygedig, megis cynnau tân, golchi'r llestri, glanhau'r ffenestri, cyweirio'r gwely, a'r cyffelyb, ac os byddai raid iddi wneud rhywbeth yn y ffordd honno, na chai llygad un estron ei gweled. Yr arhosai yn amyneddgar a phenderfynol heb briodi hyd bump ar hugain oed, oni ddeuai rhyw ŵr bonheddig cyfoethog i'w gynnig ei hun iddi, ond oni ddeuai erbyn yr oed hwnnw, nad arhosai hi yn hwy yn sengl, ond yr ymostyngai i gymryd y masnachwr gorau y gallai hi gael gafael arno, os byddai yn ariannog. Nad edrychai hi ar bregethwr ond fel un i dosturio wrtho, fel dyn prudd a thlawd, ond os caffai hi gynnig ar gurad, a fyddai o deulu da, ac yn un tebyg o gael bywoliaeth dda, y cymerai hynny i ystyriaeth— hynny ydyw, y teulu a'r fywoliaeth, a hefyd, os byddai'r curad yn good-looking, na wnâi wahaniaeth yn y byd pa mor llymrig a dienaid a fyddai—po fwyaf felly, gorau yn y byd, gallai ei drin fel y mynnai. Pwy bynnag a briodai hi, a phriodi a wnâi yn sicr ddigon, ac nid gwaeth fyddai ganddi fod yn Hottentot nag yn hen ferch—pwy bynnag a briodai hi, mynnai gael ei ffordd ei hun—neu, a defnyddio ymadrodd isel—yr oedd wedi gwneud diofryd y mynnai "wisgo'r clôs."

Dyna ychydig o ideas Miss Susan Trefor. Yr oedd ganddi eraill, a fuasai'n gosod Miss Trefor mewn gwedd fwy dymunol o flaen y darllenydd. Ac nid yw ond cyfiawnder â hi i mi ddweud bod ganddi un idea oedd i raddau helaeth yn rhoi lliw a llun ar y cwbl, a hwnnw oedd ei chred ddiysgog a pharhaus fod ei thad yn gyfoethog. Cafodd Miss Trefor amser maith—amryw flynyddoedd—i anwesu a magu'r ideas hyn.