Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion/Foulkes, Parch. Thomas

Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion

gan Edward Davies (Iolo Meirion)

FOULKES, Parch. THOMAS, pregethwr gyda'r Trefnyddion Calfinaidd yn y Bala a Machynlleth. Ganwyd ef yn 1731, yn Llandrillo yn Edeyrnion, Sir Feirionydd. Pan oedd yn 23 oed, cymerodd daith i Loegr, a bu yn ymdaith am ryw gymaint o amser yn ardal Caerlleon. Dychwelwyd ef at Dduw trwy weinidogaeth у Parch. John Wesley, tua'r fiwyddyn 1754, neu 1755. Ar ol bod am rhyw dymor yn Lloegr, dychwelodd i Gymru, yn well dyn nag yr ymadawodd. Ar ei ddychweliad adref, arweiniwyd ef i aros yn y Bala, lle yr ymunodd â'r Trefnyddion Calfinaidd. Nis gwyddis pa bryd y dechreuodd bregethu. Yn fuan wedi ymsefydlu yn y Bala, priododd ferch i un o'r ychydig ddisgyblion oedd yno, sef merch i bregethwr bychan o'r enw Gruffydd Siôn. Ni bu y wraig hon byw ond ychydig flynyddau, ac efe a briododd eilwaith â gwraig weddw, o'r enw Mis. Jane Jones, ag oedd ar y pryd yn cadw maelfa yn yr un dref, a merch fach gyda hi, yr hon, wedi hyny, a briodwyd gan y Parch. T. Charles. O'r briodas hon, bu i Mr. Foulkes wyth o blant; ac er ei fod yn diarhebol o hael, eto llwyddodd i roddi dygiad i fyny da i'w blant, ac ymhen ysbaid o flynyddau, galluogwyd ef i roddi'r fasnach i fyny i Mr. Charles a'i briod, ac ymneillduo ar yr hyn a gynilwyd i fwynhau cynyrch ei lafur. Yn ystod ei neillduaeth, ymroddai â'i holl egni i fod o wasanaeth i grefydd. Nid oedd ei alluoedd pregethwrol, mewn cyferbyniad i'r eiddo Charles, John Evans, ac eraill o'i gymydogion, ond bychain, ond mewn ffyddlondeb a chariad at y gwaith nid oedd efe yn fyr i'r un o honynt. Bu ei ail wraig farw yn 1785, ac ymhen tua dwy flynedd priododd Lydia, merch i Simon Llwyd, Ysw., Plas yn Dref, awdwr Amseryddiaeth Ysgrythyrol. Yna, penderfynodd symud o'r Bala i Fachynlleth, lle y cododd faelfa helaeth. Edmygai John a Charles Wesley yn fawr trwy ei oes. Er hyny, yr oedd ei ymlyniad wrth yr enwad a fabwysiadodd yn gryf iawn. Gwasanaethodd ef yn ffyddlawn, gweddiodd lawer am ei llwyddiant, a c. Bu farw Mai 15, 1802, yn 71 oed.

Nodiadau