Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion/Jones, Robert, (Robert Tecwyn Meirion)

Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion

gan Edward Davies (Iolo Meirion)

JONES, ROBERT (alias Robert Tecwyn Meirion) ydoedd fardd a llenor gwych yn ei ddydd. Ganwyd ef yn Cefn-trefor fawr, plwyf Llandecwyn, yn Ardudwy. Yr oedd yn un o naw o blant i Griffith a Mary Jones-pedwar o feibion a phump o ferched. Nid ydym yn gwybod y flwyddyn y ganed ef, na'r flwyddyn y bu farw; ganwyd ef tua diwedd y ddeunawfed ganrif, a threuliodd y rhan ddiweddaf o'i oes yn Liverpool, fel masnachydd glo, ac.; ac yno y bu farw ac y claddwyd ef. Y mae rhai o'i frodyr a'i chwiorydd yn fyw eto. Daeth llyfr barddonol bychan o'i waith allan yn y flwyddyn 1835; Liverpool, argraffwyd gan J. Jones. Cynwysa y llyfr:-1, Awdl ar longddrylliad yr agerlong 'Rothsay Castle', a ddigwyddodd nos Fercher, Awst 17, 1831-yr hyn oedd prif destyn Eisteddfod Freiniol Beaumaris yn 1832; clywsom ei fod yn drydydd ar y testyn hwn—testyn y gadair. 2, Englynion Beddargraff:—Englyn a gyfansoddodd y bardd i'w gerfio ar gareg fedd plentyn o'r enw Lewis:

"Yn seithmis goris oer gareg—'e roed
Yr edyn fu'n irdeg;
O'n gwydd, O! ddedwydd adeg,
I lŷs Duw aeth Lewis dêg."

Arall, cerfiedig ar gareg fedd plentyn o'r enw Rhys, yn mynwent Celynin:—

"Yr addfed faban ireiddfin—Rhys fwyn,
A'i wres fu mor iesin,
Mewn oer fedd mae'n awr ei fin,
Clo'i wyneb pridd oer C’lynin."

3, Chwe'Englyn i Bont Menai, a anfonwyd i Eisteddfod Beaumaris, dan y ffugenw Byron; 4, Cân a wnaeth y bardd i'w frawd pan yn myned i'r America, yn Ebrill, 1828 (ar y dôn Albanaidd). Fe ddywedir ddarfod i'r gân hon fod yn foddion i dori calon ei frawd. Bu ei frawd farw yn agos i New York, yn Awst 16, 1828. 5, Penillion, myfyrdod y bardd ar y môr wrth fyned o Lerpwl tuag adref, yn Awst, 1831 (ar y dôn 'Hyfrydwch y Brenin Sior.' 6, Penillion, ymholiad hiraethus y bardd am ei fam a'i hen gartref, ar y mesur 'Sweet Home,' Lerpwl, 1832. 7, Awdl ar Meirion, gwlad fy ngenedigaeth, Lerpwl, Ebrill 21 1835. Daeth llyfr barddonol arall o'i waith yn Mawrth 25, 1829: Pwllheli, argraffwyd gan Robert Jones. Yn cynwys:-1, Awdl, ar Wledd Belsassar, testyn y Gadair yn Eisteddfod Dinbych, yn yn y flwyddyn 1828. Nid ydym yn gwybod ymha le yr oedd yr awdl hon yn sefyll yn y gystadleuaeth. 2, Englyn i'r Awyr gerbyd:—

"Myg ddyfais o gais teg yw-iawn olwg,
Ni welaf ei gyfryw;
A dyn llên fydd dano'n llyw,
Nofiedydd i'r nef ydyw."

3, Cân i'w frawd pan yn cychwyn i America. Yr un yw hon ag sydd yn y llyfr arall. Y mae Carol Plygain o'i waith yn argraff edig yn Goleuad Cymru am y flwyddyn 1827, t.d. 281. (Mesur, Gwel yr Adeilad.) Hefyd, y mae yn y Drysorfa am Mawrth, 1836, Benillion o'i waith ar ol ei ddau gyfaill, Cadben Evans, 'Jane a Ann,' a'i wasanaeth-forwr, Peter Williams. "Y mae gweithiau y bardd doniol hwn yn lliosog, i'w canfod yn y grealon Cymraeg, ac amlwg y dangosant mai gwr galluog a diwydfawr ydoedd."

Nodiadau