Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion/Jones, Richard, (Cymro Gwyllt)

← Jones, John Richard, o Ramoth

Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)

Jones, Robert, (Robert Tecwyn Meirion) →

JONES, Parch. RICHARD, o'r Wern, Llanfrothen, yn Ardudwy. Un o weinidogion galluocaf y Trefnyddion Calfinaidd yn ystod yr haner canrif diweddaf, ac un o enwogion proselytaidd swydd Feirion. Ganwyd ef yn Coed Cae Du, ger Brynengan, swydd Gaernarfon, yn 1773. Unig fab oedd i John a Margaret Pritchard. Pan yn ieuanc anfonwyd ef i Gaernarfon i'r ysgol, lle y daeth yn gydnabyddus i fesur a'r Saesneg, Lladin, a Groeg. Daeth adref at ei dad o Gaernarfon, gan wrthod cymeryd ei ddwyn i fyny yn uch-gyfreithiwr (barrister); a chyn hir bwriodd ei goel bren i blith y Trefnyddion Cafinaidd yn eglwys Brynengan. Daeth rhinweddau Mr. Jones yn fuan i'r golwg; ac yn 1794 dechreuodd bregethu. Yn 1805 priododd Frances, merch Griffith Poole, o Egryn, yn Ardudwy, o'r hon y cafodd ddau fab a thair merch. Symudodd o'r Coed Cae Du i'r Llwynimpiau, plwyf Clynnog, yn yr un șir. Ni bu yno ond amser byr; symudodd i'r Wern, Llanfrothen, yn Ardudwy. Dywedir fod y Wern yn; gartref yr achos crefyddol yn yr ardal cyhyd ag y bu yn aros yno. Bu yn byw am ysbaid byr yn niwedd ei oes yn Rhosigor, ger Talsarnau, yn Ardudwy; ac yno y bu farw Chwefror 26, 1833, yn 60 oed. Am Mr. Jones fel pregethwr fe ddywedir, "Er na ddywedai gymaint yn yr un faint o amser a'r rhan amlaf, eto ychydig a geid yn dywedyd cyn lleied o eiriau heb eu heisiau ag ef. Y mae yn debyg na ellir dywedyd yr addurnid llawer ar ei fater gan ei ddawn, ond y mae yn ddiddadl yr addurnid ei ddawn a'r cyfan gan ei fater. Yr oedd cynifer o'i wrandawyr a hoffent ddarllen, a dal ar yr hyn a wrandawent, yn dra hoff o'i weinidog" aeth, " &c. Dywedir hefyd am Mr. Jones fel awdwr, "Dangosodd ynddynt gryfder galluoedd meddyliol, ac uchder ehediadau ag a'i gwnai yn deilwng o sylw yr archwaeth fanylaf." "Y rhai, er i'w hawdwr teilwng farw, a barant i'w goffadwriaeth fod yn fendigedig yn Nghymru tra parha ein cenedl, ein iaith, a'n crefydd." Rhestr o'i ysgrifeniadau:—Erthygl feistrolgar ar y Gwrthryfel Ffrengig, yn Seren Gomer. Y mae amryw o'i eiddo yn Goleuad Cymru, megis Rhybudd i bregethwyr a gwrandawyr efengyl; Sylwadau ar y Mammon anghyfiawn, ac Offrymu wrth gladdu, ac ar Allu ac Anallu dyn, i'r Drysorfa, am 1825. Gwnaeth ddau Holwyddoreg, Llyfr Hymnau, Drych y Dadleuwr, 1829. Ysgrifenodd hefyd Eglurhad ar y Beibl, hyd ganol y Salmau, a chyhoeddodd y gwaith ar Bum Llyfr Moses. Yr oedd ganddo lyfr meistrolgar ar Gyfryngdod Crist hefyd ar ei ganol pan fu farw. Hefyd y mae Traethawd ar y Cyfamod Gras galluog iawn o'i eiddo, wedi ym ddangos wedi iddo ef farw, yn y Traethodydd am 1852, t.d. 1. Y mae y rhai a ysgrifenasant ar y Parch. R. Jones, yn y cyffredin, yn gwneyd camgymeriad dibwys o berthynas i'r lle y bu farw. Dywedant mai yn y Wern y bu farw. Er nad yw hyn yn gymaint pwys, eto teg ydyw rhoddi goleuni ar y camgymeriad. Clywsom ein hunain y Parch. David Jones, Glanywern, ger Talsarnau, gweinidog y Bedyddwyr yn Porthmadog, yn adrodd hanesyn hynod mewn cysylltiad â marwolaeth Mr. R. Jones. Dywedai iddo ef a'r diweddar Barch. D. Williams, Talsarnau, fyned i Rosigor i ymweled â'r hen dad yn Israel y noson ddiweddaf y bu: fyw; ac wedi iddynt fyned allan o'r tŷ iddynt glywed cerddoriaeth angylaidd yn yr awyrgylch uwchben. Nid ydym am amcanu rhoddi un math yn y byd o esboniad ar hyn, gadawn i bawb ei esbonio fel y mynont; ond nid yw yn beth annaturiol i ni dybied mai gosgordd angylaidd oedd yno, wedi dyfod i gyrchu un o'r rhai ffyddlonaf o "fendigedigion blant y Tad" adref i ogoniant.