Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion/Jones, John Richard, o Ramoth

Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion

gan Edward Davies (Iolo Meirion)

JONES, Parch. JOHN RICHARD, o Ramoth, plwyf Llanfrothen, yn Nghwmwd Ardudwy, ydoedd flaenor a sylfaenydd i blaid fechan o Fedyddwyr yn Nghymru. Ganwyd ef yn Brynmelyn, plwyf Llanuwchlyn, yn Nghantref Penllyn, Hydref 13, 1765. Yr oedd ei rieni yn aelodau gyda'r Annibynwyr yn y lle hwnw, a dygasant yntau i fyny yn grefyddol. Dysgodd ddarllen Cymraeg yn dra ieuanc, a chafodd hefyd ysgol ddyddiol am ychydig amser, pryd y dywedir iddo ddysgu darllen Saesneg, ysgrifenu, a rhifo, yn hynod gyflym. Wedi hyn bu gartref am ryw ysbaid yn gweithio ar y tyddyn gyda ei dad, ond darllen a myfyrio oedd ei hoff waith. Yn 1782 bu farw ei fam, ac effeithiodd hyn yn fawr ar feddwl John. Yn 1788 daeth cenadon o'r Deheudir, perthynol i'r Bedyddwyr, i sefydlu achos yo Llanuwchlyn, a daeth J. R. Jones i'r penderfyniad mai bedyddio y crediniol trwy drochi oedd gwir fedydd Cristionogol, ac yn yr un flwyddyn trochwyd yntau. Dechreuodd bregethu cyn hir, ac yn fuan rhoddodd eglwysi Llanuwchlyn, Ramoth, Harddlech, Abermaw, a Thrawsfynydd, alwad unfrydol iddo i fod yn weinidog iddynt, ac efe a urddwyd i'r swydd hono yn Tachwedd 4, 1789. Dywedir ei fod yn bregethwr da, ac yn un o'r rhai mwyaf nerthol a phoblogaidd yn Nghymru yr adeg hono. Dywedir hefyd ei fod yn ddatganwr swynol iawn. Rhwng y blynyddoedd 1796 a 1800 cymerodd cyfnewidiad mawr ęto le yn meddwl Mr. Jones, ac yn ei ddull o bregethu hefyd. Yr achos o'r cyfnewidiad oedd iddo ddarllen: a mabwysiadu syniadau gwaith Mr. M'Lean, o Edinburgh; ond nid oedd gan neb hawl i gweryla âg ef am hyn, ac nid oedd ganddo yntau hawl i feio ei frodyr—y Bedyddwyr Cymreig—am na allent lyncu yr un athrawiaethau, a'u galw yn "Fedyddwyr Babilonig Cymru;" a thua'r flwyddyn 1801 neu 1802 ymneillduodd oddiwrth yr Hen Fedyddwyr, a sefydlodd blaid newydd ei hun. Dywedir nad oedd nemawr o'i gydwladwyr yn rhagori arno mewn dysgeidiaeth, ac ystyried ei fanteision. Ni chafodd ond ychydig o ysgol, eto dywedir ei fod yn gydnabyddus a Groeg, Lladin, a'r Hebraeg, ac yn gyfieithydd rhagorol o'r Saesneg i'r Gymraeg. Yr oedd yn fardd a cherddor gwych; gadawodd rai alawon ar ei ol, a darnau o farddoniaeth—emynau yn benaf—y rhai a welir yn Llyfr Hymnau a gyhoeddodd at wasanaeth ei blaid. Yn 1804 cyhoeddodd Rai Nodiadau ar Lyfrau Andrew Fuller, ac ysgrifenodd rai erthyglau i'r Theological Repository ar y 'Welsh Jumpers.' Bu farw Mehefin 27, 1822, yn 56 oed. Cyfansoddodd R. ab Gwilym Ddu awdl farwnad gampus i'w goffadwriaeth, yr hon sydd yn argraffedig yn Ngardd Eifion. Ysgrifenwyd ei fywgraffiad i'r New Evangelical Magazine am 1823, ac yn Seren Gomer am yr un flwyddyn.—(Gwyddoniadur.)

Nodiadau