Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau/Attodiad

Oddi ar Wicidestun
Afon Cothi Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau

gan William Davies (Gwilym Teilo)

ATTODIAD.

"Brenach." Enw cyffredin ar rai o afonydd Cymru ydyw "Brân" (Brëan,) o Bre—bryn, neu fynydd, ac an—ffrwd. Ystyr y gair "ach" ydyw dwfr; felly ystyr yr enw "Brenach" ydyw ffrwd fynyddig. Mae llawer o fynyddau yn cadw yr enw, megys y Moelfre, y Frenni fawr, Penbre, &c.

"Crug—y—bar." Dywed Williams am y lle hwn fel y canlyn: "Crug—y—bar, or the barrow of anger and resentment, is supposed to be the place where the Romans interred some of their garrison, slain during the insurrection of the Britons under Boadicea. It is related by Tacitus (Annals of Tacitus, book 12, chap. 31, 32,) that when Ostorius commanded in Britain, he advanced within no inconsiderable distance of the channel that separates Great Britain from Ireland, and that he was for some time stationed among the Silures, or inhabitants of South Wales."

"Cambrian Register." Yr ydym ni yn rhyw dybied weithiau fod gan y Parch. Eliezer Williams law fawr yn nygiad y llyfr enwog ond prin hwn allan. Carem wybod os gwir ei fod â rhyw ran ynddo heblaw fel gohebydd. Mae yr hyn a ganlyn ar ei wynebddalen: "The Cambrian Register, &c., London. Printed for E. Williams, &c., Bookseller to Prince Regent, &c., &c." A oedd yr E. Williams yn berthynas iddo? O leiaf, gellid meddwl hyny, gan ei fod yn ysgrifenu cymaint iddo, &c.

"Dolau Cothi." Palas y boneddwr a'r gwladgarwr trwyadl John Johnes, Yswain; saif yn ymyl yr Ogofau, ac y mae groesaw gwresog yno i bawb o ewyllyswyr da i iaith a llen y Cymry; ac i'r rhai sydd yn talu ymweliadau â'r Ogofau. Hir oes i holl noddwyr Cymru.

"Lewis of Caio."[1] "The father of the late vicar of that parish, and the editor of a collection of Welsh Poems, called Flores Poetarum Britannicorum, published an excellent Treatise on Natural Philosophy, in the language of the principality, which he modestly called 'Briwsion oddiar Fwrdd y Dysgedigion,' or 'Fragments from the table of the Literati.' It is an admirable epitome of everything that is valuable in the philosophical discoveries of the last and preceding century, and is as much admired for the beauty of its language as the compendious fecundity of its pages, while its style seems as artless as its contents are useful."

—————————————————————————————————————————————

H. HUMPHREYS, ARGRAFFYDD, CAERYNARFON

Nodiadau[golygu]

  1. (See "Cambrian Register," Vol. iii. p. 130, 131.) The above Lewis was the predecessor of Williams at Caio.