Na ddigied neb wrtho; nid oes neb mor barod i ddangos ei edmygedd o wyr meddylgar a chrefyddol yr enwadau eraill. Gwelir yn yr adgofion hyn ddarlun byw o gyni'r tlawd yn adeg rhyfeloedd Napoleon, Clywyd am fri buddugoliaethau'r gelyn yn Austerlitz a Jena, a buddugoliaeth arno yntau yn Waterloo; a gwariodd ein gwlad tuag wyth can' miliwn o bunnau,-y maent eto'n ddyled arnom,– ar ryfeloedd afreidiol. Ond nid y bri'a'r gwario welir ym Mhenantlliw, ond dioddef y tlawd. Gwelir gwrhydri'r tlawd hefyd. Nis gwn am wrhydri yn y fyddin a'r llynges sy'n fwy na gwrhydri'r wraig gollodd ei bywyd trwy weini ar blant bach tylodion mewn clefyd a dioddef. Cefais gymorth caredig gan laweroedd wrth gasglu cynnwys y gyfrol fechan hon. Yn eu plith y mae Iolo Caernarvon ac Elfed; Mr. a Mrs. R. Griffith, o Fanceinion; y Parch. Ivan T. Davies, o Landrillo, a Lewis J. Davies, U. H., Llanuwchllyn, -dau fab y Ty Mawr; y diweddar John Edwards, Glynllifon; R. Edwards, Glyn Llifon; Mrs. Davies, Bryn Caled; Evan Edwards, Pant Clyd; Thomas Roberts, Ty Mawr; J. Pugh, Blaen Lliw,-yr oll ond y pedwar cyntaf o Lanuwchllyn. Dymunwn ddiolch hefyd i'r cyhoeddwyr hynaws o Ddolgellau am adael i mi ddefnyddio'r Cofiant, a'r rhifynnau o'r Dysgedydd fu Ap Vychan yn olygu. Gobeithiaf yr ennyn y gyfrol hon awydd mewn llawer am feddiannu'r Cofiant.
- OWEN M. EDWARDS.
Rhydychen, Mai 15, 1903.
