O'r diwedd, penderfynodd adran y wlad o'r fyddin ymosod fod yn rhaid rhoi terfyn ar beth o'r fath. Bachgen dyfeisgar oedd eu harweinydd hwy. Twmi Siencin oedd ei enw, un wedi ei eni yn rhywle ar y goror. Daeth ef a'i ddynion i'r ysgol yn llechwraidd un bore ag arfau newydd- ion o ddyfais eu pennaeth i'w canlyn, a'u cuddio cyn mynd i'r ysgol, yn Nant y Felin. Gwiail go hirion oeddynt, o feirch-fieri, y pigau wedi eu naddu ymaith oddiar y pen ffyrfaf a'u gadael ar y pen arall. Arfau go frau oeddynt, mae'n wir, ond bernid y gwnaent y gwaith os gellid unwaith groesi'r afon. "Mi fyddan nhw wedi torri, a rhedeg cyn y bydd y ffyn yma wedi torri," meddai'r Capten yn hyderus.
Llyncwyd y cinio heb ei gnoi y diwrnod hwnnw, a dechreuodd y gad yn gynnar, gan obeithio croesi'r afon cyn dyfod y lleill i'w lleoedd. Ond yr oedd eu sgowtiaid wedi deall mewn pryd fod rhywbeth newydd ar droed, a'r fyddin yn dylifo i'r maes tu hwnt i'r afon. Daeth catapyltiaid yr ymosod i lawr o Ben y Bryn ar redeg a dechrau bwrw'r cerrig i gysgodi gwŷr y gwiail pigog. Heb ofni'r cerrig, rhuthrodd y rheiny drwy'r afon-oedd bron yn sych ar y pryd-a chyn pen ychydig yr oeddynt. rhwng y llwyni, a'r erfyn newydd yn dechrau ar ei waith. Torrodd y gad ar y lleill, a ffoesant i ben y codiad tir yr ochr draw, enciliad digon llwyddiannus, ond ni chawsant amser i gadarnhau'r safle newydd. Yr oedd y dreinogion. yn dringo'r llechwedd rhwng y llwyni, a gorfu i'r lleill ffoi i lawr nes cyrraedd gwely'r afon ymhellach o'r pentref. Yna ymlaen â hwy ar hyd yr afon, fel yr oedd y cwm yn culhau, a'r ymlid yn dynn ar eu sodlau.
Ar ganol y rhawt hwn, canodd clychau'r ddwy ysgol yr oedd hi'n ddau o'r gloch. Cosbwyd pob milwr ym mhob un o'r ddwy ysgol y prynhawn enbyd hwnnw am fod hanner awr yn hwyr yn cyrraedd. Daethant yn chwŷs a pheth gwaed, heb sôn am gyflwr eu dillad, "pan oedd lawn o haul hirfryn a phant," chwedl y Tywysog Owen Cyfeiliog ar achlysur tebyg, ganrifoedd yn ôl. A hyd y clywodd neb, dyna ben gorchest gorymdaith yr uchel awdurdodau milwrol. Ni chlybuwyd bod neb o'r dewrion dibris hynny wedi ei addurno â rhuban na darn o fetel gloyw.
Dyma ddarn bach o "Ramant Addysg Cymru," fel y byddai gynt, pan drôi'r chwarae'n chwerw.
