Sciathhheil, llywodraethwr Leinster, o dan Heremon, er cael eu cynorthwy i ymladd â rhyw Frytaniaid niweidiol a elwid Tuatha Fiodhga, y rhai er dychrynu y milwyr Milesiaidd, a dorasant y gyd—ddeddf genedlaethol, trwy wenwyno penau eu saethau.
Ond i gyfeirio oddiwrth yr hanesion neu'r traddodiadau, gellir nodi y golyga George Chalmers,[1] mai yr un bobl oedd y Pictiaid a'r Celyddoniaid. Ac mai'r Celyddoniaid oedd y Brytaniaid gogleddol a ymladdasant yn erbyn Agricola wrth droed y Grampian a wyddom, meddai, "oddiwrth natur y dygwyddiadau, a thystiolaeth Tacitus : mai disgynyddion o'r Cynfrodorion Celtaidd ydoedd Brytaniaid Gogleddol y ganrif gyntaf, y rhai oeddynt yr un bobl a'r Brytaniaid Deheuol yn ystod yr amseroedd boreuaf sydd wedi ei brofi yn foddlonol fel sicrwydd moesol." Ac y mae Carnhuanawc,[2] er yn golygu fod yn anhawdd dweyd dim yn benderfynol am darddiad y Celyddoniaid, eto yn ystyried fod yr awdurdodau "a roddir gan Chalmers, dros darddiad Cymraeg y Celyddonwys, yn ymddangos mor gedyrn fel na ellir eu dymchwelyd, oddieithr cael allan ryw hysbysiadau nad ydynt wedi eu mynegu." Golyga Cambden,[3] fel yr ymddengys, mai yr un genedl a'r Brytaniaid oedd y Pictiaid,—hiliogaeth y Brytaniaid mwyaf hynafol, ac nid dyfodiaid mo honynt. Yr esgob Llwyd[4] a olyga mai yr un genedl oeddynt a'r Celyddoniaid, a dywed mai math mwy gerwin o Frytaniaid oedd y Pictiaid. Ac y mae Edward Llwyd yn ystyried mai hen Frythoniaid oeddynt. A Charnhuanawc a fyn mai yr un bobl oeddynt a hen drigolion yr Alban, ac nad oes ond "ychydig hyder yn ddyledus "i unrhyw hanes a noda allan eu dyfodiad. Golyga y Proffeswr J. Rhys,[5] mai cyfran oedd rhai o honynt odrigolion ynys Prydain ag oeddynt yma cyn dyfodiad y Celtiaid, ac mai ciwdod an-Ngheltaidd wedi dyfod o'r Werddon yn y flwyddyn 360 oedd cyfran arall o honynt, ac i'r rhai olaf gael eu galw yn Scotiaid,—gair Celtaidd o'r un ystyr (neu agos felly) a'r gair Pictiaid, a olyga pobl bacntiedig. Ond nid yw yn ystyried fod y naill na'r llall o'r rhai hyn yn arddel y cyfryw enwau eu hunain. Ond yma gellir sylwi y noda Edward Llwyd fod yn y Werddon ddwy genedl wahanol a chyd-drigianol, sef y Gwyddelod a'r Ysgotiaid. Y rhai cyntaf yn ddisgynyddion o Frythoniaid mwyaf hynafol Prydain, a'r lleill yn ddyfodiaid o Spaen. Ac y mae hyn yn milwrio yn erbyn
