Cynfrig Hir a'r Brenin. Adroddir ystori'r gerdd hon yn Hanes Gruffudd ap Cynan." Gweler The Hist. of Gr. ap Cynan, Arthur Jones. Manchester, 1910, td. 132-4.
Owain a Nest. Mab i Gadwgan, tywysog Powys, oedd Owain, a merch i Rys ap Tewdwr oedd Nest. Gŵr gwyllt, anwadal, oedd Owain. Bu'n codi'r Cymry yn erbyn y Normaniaid; bu ar ffo yn Iwerddon, a throes wedyn i hela ei gydwladwyr ei hun a'u dwyn yn garcharorion i'w feistriaid. Ym Mrut y Tywysogion ceir ei hanes yn llosgi Castell Cenarth ac yn dwyn Nest oddi ar ei gŵr, Gerallt Ystiward. Lladdwyd ef yn y diwedd gan y Fflemisiaid mewn brwydr yn y nos.
Gwenllian. Gwraig Gruffudd ap Rhys, tywysog Deheubarth, merch Gruffudd ap Cynan, tywysog Gwynedd, oedd Gwenllian. Tra'r oedd Gruffudd ap Rhys yng Ngwynedd yn gofyn cymorth, ymosododd y Normaniaid a'r Fflemisiaid ar ei gastell, a lladdwyd Gwenllian yn arwain byddin fechan ddewr yn eu herbyn.
Ednyfed Fychan. Seiliwyd y gerdd ar ystori am Ednyfed Fychan, o Dre Garnedd ym Môn, yn dychwelyd adref wedi bod yn y Groesgad, ar ddydd priodas ei wraig â gŵr arall. Ceir ystorïau tebyg mewn gwledydd eraill.
