"Naturiol? Ydi, debyg iawn." Yr oedd Dic fel ceffyl penrhydd bellach. "A wyddoch chi pam? Am fod y teimlada' wedi cronni tu fewn inni ers blynyddoedd. Yr ydw' i'n ddyn deunaw ar hugain, ond 'fedrwn i ddim cadw fy nheulu rhag angen pa mor galed bynnag y gweithiwn i. A phan ofynnwn i am well 'poundage' ar y rwbel, be' gawn i? Dim ond fy rhegi gan ryw Stiward o Sais na ŵyr o ddim mwy am drin llechfaen na thwrch daear am . . . "
"Wel, y mae . . . y.. gweithwyr a y . . . gweithwyr, ond oes, Edward Ifans?"
"Mae 'na weithwyr a chynffonwyr," atebodd Dic yn wyllt. "'Does 'na'r un gweithiwr fedar slafio'n galetach nag y gwnes i. Yr on i yn y gwaith bob dydd ymhell cyn caniad ac ymhell ar ôl i bawb arall fynd adra' gyda'r nos.'
"Wel . . . y . . . nid canol y stryd ydi'r. y . . . lle i drin materion fel hyn," meddai'r Stiward Gosod, gan ddechrau symud ymaith. Teimlai'n anghysurus iawn, gan fod rhai o'r dynion a âi heibio yn arafu'u camau i fwynhau huodledd Dic. "Ac yr on i ar fy ffordd i . . . y . . . i'r Ficerdy."
Ond cydiodd Dic yn ei glog a'i ddal yno.
"'Ches i ddim cyfle fel hyn o'r blaen, Mr. Price-Humphreys," meddai. "'Ydach chi'n cofio'r chwe mis hynny dreuliais i yn clirio'r rwb ddaeth i lawr yn Nhwll Brain?
"'Rŵan, Dic," meddai Edward Ifans, gan afael yn ei fraich i'w dynnu ymaith. Ond gwthiodd y bugail ef o'r neill- tu, ac aeth ymlaen yn chwyrn:
"'Ydach chi? 'Roedd 'na glogwyn da lle disgynnodd y rwb, ac mi ges i a Wil fy mrawd a dau arall addewid pendant y caem ni 'fargen' yno ar ôl clirio'r lle. Ond do? . . . Ond do? . . . Chwe mis y buom ni'n bustachu i symud y cerrig a'r rwbal i fynd at y clogwyn. 'Weithiodd pedwar dyn 'rioed fel y gweithiodd Wil a finna' a'r ddau arall yn ystod y misoedd hynny. Ond o'r diwadd . . . o'r diwadd "-gostyngodd Dic ei lais yn beryglus a thynhaodd ei afael yn y glog—" o'r diwadd, un pnawn Sadwrn, yr oeddan ni wedi cyrraedd y graig. Clogwyn da o gerrig gleision, rhywiog: cyfla i ennill cyflog. Ond be' fu bora Llun? 'Ydach chi'n cofio? Neu 'ydi'ch cof chi braidd yn fyr? . . . "
Cydiodd Edward Ifans ym mraich Dic unwaith eto: gwelai ei ddwrn yn cau'n fygythiol ac ofnai y byddai'n taro'r Stiward. Yr oedd Llew yn syfrdan gan fraw, oherwydd
