diwinyddol, cymdeithasol, a llenyddol " Y Gwyliwr." Hwn oedd "Y Gwyliwr."
Fel y syllai Dan arno, cododd ei ben oddi ar ei ysgwydd ac agorodd un llygad gwyliadwrus. Caeodd ef drachefn, gan benderfynu llithro'n ôl i'w lesmair.
"Mr. Richards, Syr?" mentrodd Dan.
"Ia?" Agorodd ei ddau lygad y tro hwn.
"Dan Ifans ydi f'enw i. O Lechfaen, Syr. Fe fu Emrys Richards, eich nai, yn són wrthach chi . . .
"Do. Tyd yn d'ôl 'fory."
"Ond heddiw, Syr, y deudodd Emrys . . .
"Tyd yn d'ôl 'fory." Chwifiodd ei law mewn ffarwel, ar fin boddi eto yn nyfroedd cwsg.
Penderfynodd Dan sefyll ei dir. Collasai naw ceiniog yn y Farchnad, ac nid oedd am dalu'r trên o Lechfaen ac yn ôl eto yfory.
"Fedra' i ddim fforddio'r trên yma 'fory eto. Mae fy nhad ar streic ac ychydig iawn o arian sy'n dŵad i'r tŷ 'rŵan. Mae'n ddrwg gen' i, Syr, ond . . . " Yr oedd y geiriau'n gwr-tais ond yn gadarn. Cododd.
Agorodd Ap Menai ei lygaid eto. Ymsythodd yn araf a thynnodd ei goesau oddi ar y bwrdd.
"Eistedd."
Wedi i Dan ufuddhau, estynnodd y Golygydd ei law am y llyfr a oedd yn ei ddwylo.
"Hm. Pregethau Sulgwyn Jones, ai e?" Edrychai fel petai ar fin bod yn sâl. "Fe anwyd y dyn yna ar y Sulgwyn, meddan' nhw i mi. Fe ddylai'i fam fod wedi dewis dydd Ffwl Ebrill neu Ddydd Merchar Lludw yn lle hynny. Y nofiwr mewn llysnafedd! Y llyffant o sant di-swyn! Y bwbach bach dibechod! Y sil don . . ." Ond ni ddôi cynghanedd y tro hwn, a thaflodd y llyfr mewn dirmyg ar y bwrdd. "Mae arna' i ofn, 'machgan i, na ddoist ti i'r lle iawn hefo'r llyfr yna o dan dy fraich. Mi faswn i'n proffwydo bod iti ddyfodol disglair-hefo'r Rechabiaid, ond nid yn swyddfa'r Gwyliwr,'"
Prysurodd Dan i egluro, "Deunaw oedd gen' i ar f'elw, ond fe wnaeth rhyw ddyn yn y Farchnad imi brynu hwn gynno fo am naw ceiniog."
Chwarddodd yr Ap dros y lle. "Fe werthai'r hen John Jones lyfr ar fagu plant i hen lanc fel fi!" meddai.
