ar" Ganu gyda'r Tannau," gwnaeth bennill i Eos Dâr i'w ganu, a phwy na wel yr ergyd?
Rhyw grugyn mawr o'r Groegwyr
Yn enwog fel Lladinwyr;
Heb wybod dim am iaith eu mam—
Na soniwch am eu synnwyr.
Gyda dysgu'r Gymraeg i'w ddisgyblion yr oedd ef wrth ei fodd yn Ysgol y Gwynfryn. Ac wrth gofio'r tlodi hwn, rhaid iddo ef gael chware, a dywedyd, "Dim ond ieithoedd meirwon oedd yn byw yno." Cofiai mai Cymry oeddynt i gyd, mai'r Eglwysi Cymraeg yn bennaf a gasglai at eu cynhaliaeth; mai i'r weinidogaeth Gymraeg y paratoid y rhan amlaf o honynt, ac eto ni cheid yno wers mewn Cymraeg. Ni pheidiodd a rhyfeddu at hyn ynglyn â'n holl golegau enwadol, hyd ddiwedd ei ddydd. Wrth gofio ffyddlondeb y Proffeswr Michael Jones i'r Gymraeg, yn y Bala, a helynt y Coleg, meddai, "Pan gollodd Michael y Coleg, collodd y Coleg ei Gymraeg."
Faint bynnag gyfrannodd athrawon a chydfyfyrwyr i Watcyn Wyn, ni all na chyfrannodd efe lawer iddynt hwy gyda'i ddigrifwch naturiol, a'i sylwadau llawn athroniaeth, agos a gogleisiol, oblegid nid o'r cymylau y siaradai ef unrhyw amser, ond o ganol dynion. Meddai ef wrth "Gwili," ei gyd- athro, "Darllenwch fwy ar ddynion, a llai ar lyfrau."
Llawer awr ddifyr gafodd ei gydfyfyrwyr ac yntau yn y Coleg. Iddynt hwy yr oedd anghofio caledwaith yn beth hawdd yn sŵn ei ffraethebion glân, diwenwyn ef; ac yn ei bresenoldeb enillgar. Teimlai yntau yn bur rydd a diofid. Nid oedd hyn, yn ol ei gyfaddefiad ef ei hun, yn ddiberygl. "Yr unig berygl," meddai, am fyfyriwr yn tybio mai mynd i mewn i goleg ydyw'r cyfan, "yw iddo deimlo'n rhy rydd a rhy iach . . . .a thyfu'n rhy fawr a phwysig! Dichon, er hynny, y daw i'w le wrth ddod mâs, yn enwedig os bydd yn dod mâs fel fi, heb un alwad!"
Bu'r Eglwys Wâg" a'r " Alwad" ar y bwrdd ganddynt lawer tro, ond nid oedd un o honynt a fedrai beri i'r "Eglwys Wâg " ganu, ond Watcyn Wyn, a llawer cainc ddifyr a darawyd:—
