bywyd i'r Cofiant, a thrwy hyny gael yr hen batriarch ar ei draed ar ol bod am flynyddoedd mewn tir annghof.
Y mae yn gweddu mi gydnabod gyda'r diolchgarwch gwresocaf y cynorthwy a gefais gan y Parchn. Robert Griffith, Bryncrug; Griffith Hughes, Edeyrn; y diweddar E. Davies, Penystryd, Trawsfynydd (Annibynwr); Joseph Thomas, Carno; O. Thomas a Joseph Williams, Liverpool; D. Davies, Abermaw; R. Edwards, Wyddgrug; Dr. M. Davies, Caernarfon; Mri. Rees Roberts, Harlech; William Lewis, Llanbedr; D. Rowlands, Pennal; W. Ellis, Aberllefeni; William Williams, Tanygrisiau; D. W. Owen, Bethesda; y diweddar E. Davies, Cefnyddwysarn; Richard Owen, Machynlleth; M. Williams, Abermaw; yn nghyda lluaws mawr o'i hen gymydogion yn y Dyffryn a'r amgylchoedd. Gwnaethum hefyd ddefnydd helaeth-trwy ganiatâd yr awdwr, y Parch. L. Edwards, D.D., Bala—o'r ysgrif a ymddangosodd yn "Maner ac Amserau Cymru" yn fuan ar ol ei farwolaeth.
Fe wel y brodyr anwyl a fu mor garedig ag ysgrifenu yn lled helaeth eu hadgofion am dano, oddiwrth y cynllun a fabwysiadwyd genyf i drefnu y Cofiant, fod yn anmhosibl i mi roddi eu hysgrifeniadau i mewn yn un darn fèl y daethant i law—er y buasai yn dda genyf allu gwneyd hyny ond yr oeddwn dan orfod i'w dadgymalu, a gosod pob darn gyda'i debyg. Derbyniais lawer o'r un sylwadau o'i eiddo, a phan y cawn amryw yn cofnodi yr un pethau, fy rheol ydoedd cymeryd yr un y byddai Mr. Humphreys hawddaf i'w adnabod ynddo. Gallwn feddwl fod ganddo lot o ddywediadau ac egwyddorion, pa rai a ddefnyddiai fel y byddai amgylchiadau yn galw am danynt.
Trwy hynawsedd Mr. Hugh Jones, Draper, &c.;
