Tudalen:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu/17

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

Cyntaf Methodistiaeth." Nid gormod y ganmoliaeth uchel a roddwyd i'r gyfrol gynhwysfawr a diddorol hon.

Yn 1929, cyhoeddodd yr Henaduriaeth ei ail gyfrol—"Methodistiaeth Trefaldwyn Uchaf. Cyfrol 1, 1738-52." Nodweddir y gyfrol hon eto gan drylwyredd yr ymchwil a chraffter y dadansoddi. Gwelir mai cyfnod byr o bedair blynedd ar ddeg a gynhwysa, a hyderid y dilynid hi gan gyfrolau eraill yn fuan. Parhaodd Mr. Bennett i gasglu ac i drefnu'r defnyddiau rhwng cyfnodau o lesgedd, ond gwelodd na allai orffen y gwaith yn ôl y cynllun a fwriadasai. Oherwydd hynny, cyflwynodd y llawysgrifau a gwplasai ynglŷn â hanes amryw o'r eglwysi i'r eglwysi hynny, a chyhoeddwyd y rhai a ganlyn eisoes, "Methodistiaeth Trefeglwys a'r Cylch" (1933); "Methodistiaeth Cemmaes" (1934); a "Methodistiaeth Caersws" (1937).

Tystia'r gwŷr hyffordd ym myd Hanesiaeth am werth cyfrolau Richard Bennett. Efe, yn ôl y diweddar Barch. M. H. Jones, oedd yr awdurdod pennaf ar Howell Harris a'i gyfnod. A meddai'r Athro R. T. Jenkins," Byth er pan ddechreuais weithio ar y ddeunawfed ganrif yng Nghymru y mae Richard Bennett wedi bod yn rhan hollol anhepgor o'r defnyddiau i mi, nes iddo yntau bron dyfu'n rhan o'r Diwygiad Methodistaidd yn fy ngolwg."

Ar Lwybrau Gwasanaeth:

Ar wahan i'w gyfraniad trwy ei lyfrau, bu'n gymwynaswr mawr mewn llawer cylch.

Bu o gynorthwy arbennig i Gymdeithas Hanes y Cyfundeb. Yr oedd yn faes wrth ei fodd. Bu'n ŵr deheulaw i Olygyddion y Cylchgrawn Hanes wrth gasglu defnyddiau iddo a chyfrannu llawer o'i waith ei hun.

"Bu'n hynod o garedig wrthyf," ebe'r Athro R. T. Jenkins, yn hael â'i wybodaeth. Ac yr oedd ganddo wybodaeth."

Ysgrifennodd gannoedd o lythyrau maith a manwl mewn atebiad i ymholiadau am hanes hwn a hwn a'r peth a'r peth. Rhoddes ei farn am gynnwys llawysgrifau haneswyr cyn eu cyhoeddi, a chywirodd lawer ar broflenni. Olrheiniodd achau teuluoedd, a thrafferthodd lawer i chwilio am ddyddiad eu genedigaeth i bersonau a geisiai'r blwydd-dâl henoed.

Gelwid ef yn fynych i annerch mewn cyfarfodydd dathlu yn Sir Drefaldwyn a Sir Faesyfed, nid yn unig yn ei enwad ei hun, ond hefyd gan eglwysi mewn cyfundebau eraill. Bu'n annerch ar Ddiwylliant y Tadau Methodistaidd yng Nghymdeithasfa Cerrigydrudion yn Haf, 1925, a thraddododd anerchiad "byw, gloyw a meistrolgar," yn ôl yr Adroddiad Swyddogol.