yn Mhenfro; ac adnabyddid y lle blaenorol wedi hyny fel Hen Fynyw, yr hyn yw ei enw hyd heddyw. Treuliodd Dewi y rhan olaf o'i oes i wellhau llywodraeth allanol yr eglwys, gan ranu y wlad i saith o esgobaethau; a thynodd allan restr oreolau er iawn lywodraethiad yr eglwys. Yn ol yr archesgob Usher, bu Dewi farw yn y flwyddyn 544, yn 82 oed. Y mynachod, y rhai a gymysgasant lawer o chwedlau ffol a disail â'i hanes, a haerent iddo gyrhaedd yr oedran anarferol o 147 mlwydd! Nid oes, modd bynag, le i ammheu nad yw y dysgrifiad canlynol o hono a roddwyd gan Giraldus, ddim yn anghymhwysiadol :-"Yr oedd efe (Dewi) yn ddrych ac yn batrwm i bawb, yn addysgu drwy air ac esiampl, yn rhagorol yn ei bregethiad, ac yn fwy felly yn ei weithredoedd. Yr oedd efe yn athrawiaethol i bawb, yn gyfarwyddyd i'r rhai crefyddol, yn fywyd i'r tlodion, yn gynnaliaeth i'r amddifaid, yn amddiffynwr i'r gweddwon, yn rheol i feudwyon, yn gynllun i athrawon, ac yn bob peth i bawb, fel yr ennillai bawb at Dduw." Rhestrir ef yn y Trioedd gyda Phadarn a Theilo, yn un o "dri gwesteion gwynfydedig Ynys Prydain;" ac mae hefyd yn cael ei gyfrif yn un o "Tri Seitheu Saint Ynys Prydain," a cheir ei enw yn mlaenaf yn mysg y "Saith Doethion." Mae 50 o eglwysi a chapeli wedi eu cyflwyno iddo yn Nghymru, heblaw amryw yn Lloegr. -"Buchedd Dewi” yn y Cambro British Saints, &c., &c.
DOGED, yr hwn a elwir yn Bonedd y Saint, Doged Frenin, oedd sant yn blodeuo yn y chweched ganrif. Mab ydoedd i Cedig ab Ceredig ab Cunedda, a brawd Afan. Efe a sylfaenodd Eglwys Llanddoget, yn agos i Lanrwst, sir Ddinbych. Ceir ei enw yn Mabinogi Cilhwch ac Olwen.
EDNYWAIN, (ab Gwaethfoed Fawr), oedd abad Llanbadarn Fawr, yr hwn a westyodd yr archesgob Baldwyn a Giraldus Cambrensis, pan ar eu taith i bregethu Rhyfel y Groes, yn y flwyddyn 1188. Dysgrifir ef gan yr olaf fel hen wr "wedi heneiddio mewn anwiredd."
EDWARDS, LODWICK, offeiriad Rhymni, a anwyd yn Pantyrhew, ger Llangeitho, yn y flwyddyn 1800. Addysgwyd ef yn ysgol Ystradmeurig, ac mewn amser dyladwy, urddwyd ef gan esgob Copleston, yn Llandaf. Bu yn gwasanaethu fel curad yn Llangan, ac wedi hyny yn Llangattwg, ger Castellnedd, lle y llafuriodd yn galed am naw mlynedd. Yn y flwyddyn 1843, penodwyd ef gan yr esgob i fywoliaeth Rhymni, yr hon a ddaliodd hyd ei farwolaeth, yr hyn a gymerodd le Tachwedd 27, 1855. Ar ei ymadawiad â Llangattwg, dangosodd y plwyfolion eu parch tuag ato trwy ei anrhegu â llestri arian ysplenydd, gwerth £50. Yn ystod y tair blynedd ar ddeg y bu yn gweinidogaethu yn Rhymni, llafuriodd yn
