LIII. Cwyn hen Faledwr ar auaf caled.
Byw ar driswllt, bron drysu—am wythnos,
A methu trafaelu,
Drudaniaeth yn dirdynu
I'm herbyn, er dychryn du.
—OWEN GRUFFYDD.[1]
LIV. Englyn a adroddwyd yn fyrfyfyr o ran hwyl wrth Ioan Emlyn yng ngorsaf yr AfonWen, ganol haf 1869, ar ol bod mewn cyfarfod dilewyrch yn Abersoch.
Rhyw bur sychion yw'r Abersochiaid,—"lloi
Lleyn" sydd yn ddienaid;
Wedi'r hwyl eu gado raid
Yno fel anifeiliaid.
I'm herbyn, er dychryn du.
—AP VYCHAN.
LV. Ochenaid y bardd claf.[2]
Digonwyd fi ar deganau—y byd,
Aed ei barch ac yntau
I ryw ddyn a gâr y ddau,—
Mynwent a nef i minau.
—D. PRICE (Dewi Dinorwig).[3]
LVI. Yn Eisteddfod Utica, 1874.—Y_Llywydd yn annerch Tanymarian (pan oedd ar ei daith drwy'r Amerig).
Nid pwffio, stwffio, wnaeth Stephan—am glod
Gyda'i glul yn unman;
Ond cafodd drwy'r byd cyfan
Fawr fri am ragori'r gân.
—DEWI DINORWIG.
LVII. Yntau yn Ateb.
O Dewi pa bryd y deuaf—atat,
Ac eto yth welaf;
Boed a fo, Cymro, caf
Dy ddelw y dydd olaf.
EDWARD STEPHAN (Tanymarian).[4]
LVIII. Anerchiad arall, yn yr un Eisteddfod.
'E gilia ofergoelion—o flaen dysg,
Fel hyn daw prydyddion
I enw da, ac o un dôn,
I'r oes yn werthfawr weision.
Difuddia diod feddwol——o'i dilyn
Dalent awenyddol;
Ond pob wyneb heb ei hol
Fo adeg eisteddfodol.
—Eos GLAN TWRCH.[5]
LXIX. Yn Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam, Awst 1876, yr oedd Taliesin o Eifion, enillydd y gadair am yr awdl oreu i "Helen Llwyddawg, merch Coel Godebog," yn ei fedd. Cafwyd yno Gadair Ddu." Wedi i Madam Edith Wynne ganu "Dafydd y Gareg Wen" gyda theimladau drylliog,—cafwyd yr englynion a ganlyn,
Dai ymgais diamgen—"Eusebius"
Hybarch ar awdl-llen;
A da i'n bardd i'w godi'n ben
I drwyadl gadair awen.
Adwaedd iaith bedyddio yw,—rhoi mawredd
Ar y meirw heddyw;
Swydd odiaeth Gorsedd ydyw
Graddio'r bedd ag urddau'r byw.
Taliesin o fin ei fedd—ragorodd
Ar gewri'r gynghanedd;
A chael drwy gynrhychioledd
Barchus hawl i wobr ei sedd.
—GWALCHMAI.
LX. Sion Cent.—1480.[6]+
Disgwylid i ysgolion,—â llwyr lwydd,
Wella'r wlad o'i swynion:
Eto mae bryd twym ei bron
Ar ei gwael ofergoelion.
I wneyd taw yn eu teios,—a bygwth
Bwgan ar eu plantos,
Oer enwai y werinos
Ficer nef yn fwci'r nos.
Ond er gwarth i randir Gwent—y Saeson,
Deil grasusau talent;
Tra maen ar faen i'r fynwent,
Bydd sain côr ger bedd Sion Cent.
ROBYN DDU ERYRI (yn Hwlffordd yn 1877).
- ↑ Neu Owain Meirion, Glanrhyd, Llanbrynmair. Bu farw Mehefin 22ain, 1868, oed 65 mlwydd. Huna yn Llanbrynmair, a cheir englyn o waith Mynyddog ar ei feddfaen.
- ↑ Dyma hoffus englyn y Parch. Thomas Hughes (Machynlleth), yn ei ddyddiau olaf, ond nid efe a'i cyfansoddodd fel y tystiwyd yn y newyddiaduron adeg ei farwolaeth.
- ↑ Bu yn weinidog yn Ninbych yn hir. Yna symudodd i'r Amerig. Mewn penhillion tlysion a wnaeth pan yn wael yn 1867 dywed,―"'Rwyf yn foddlawn iawn i farw,
Ond yn gyntaf roddi tro
Unwaith eto drwy hen Walia,―
Anwyl enedigol fro;
Carwn sengyd ar y llanerch
Lle dechreuais gerdded cam,
Carwn weled Llanddeiniolen
Lle mae bedd fy nhad a mam !"Cafodd wella. Yn 1870 yr oedd yn Williamsburg, Iowa; yno y lluniodd y penhillion "Ddaw henaint ddim ei hunan," gwel CYMRU, Mawrth, 1902. Ym mhle y ganwyd ef yn Llanddeiniolen? Pryd y bu farw? - ↑ Bu farw Mai 10fed, 1885, oed 59 mlwydd. Pregethwr, cerddor, bardd, a llenor.
- ↑ Ganwyd yn Ty'n y Fedw, Llanuwchllyn.
- ↑ Megis y tybiai'r werin, yn oes Sion Cent, fod pob llenor yn cyfeillachu â'r ysbrydion drwg, felly y mae pobl ym mhlwyf Cent, Henffordd, ac yn y plwyfi cylchynol, yn tybio fod ysbryd y bardd—offeiriad yn ymrithio i'w mysg yn yr oes hon. Mynych y clywir mamau yn rhybuddio eu plant nad elont ymhell oddiwrth ddrysau eu tai y nos, rhag i Sion Cent eu cipio.
