PENTREF BEDDGELERT[1]
Yr oedd Robert Jones Rhoslan, y pryd hwnnw oddeutu 19 oed, yn cadw ysgol y Madam Beavan yn y llan yn 1764 (neu oddeutu hynny). Yn ol Methodistiaeth Cymru fe roes holiad i'r plant i'w ateb drannoeth,—"Pa le y mae eglwys Dduw?" Wedi clywed yr holiad gan y plant, ebe un o henuriaid yr ardal, "Pw! ai dyna'r fath feistr sy gennych. Ymha le y mae'r eglwys? ac yntau ynddi hi bob dydd!" Daethpwyd a'r ateb i Robert Jones. Chwanegai yntau fod son yn y Beibl am "glustiau'r eglwys," a dymunai wybod drachefn beth oedd y rheiny? Atebai'r henuriad yn ol, "Wfft i'r fath lob! Be' sy haws iddo weld nag mai clochdy ydi clust eglwys?"
Byrr fu arosiad Robert Jones yma. Eithr ni bu ei lafur yn ofer, fel yr ymddengys. Clywodd llencyn o'r enw Robert Dafydd ar ei galon fyned i wrando ar Robert Jones yn holi'r plant, gwir arwydd o feddwl, er mai gwyllt ac ofer ydoedd dan hynny. Bu'r amgylchiad yn achlysur ei droedigaeth, ac adnabyddid ef ar ol hynny fel Robert Dafydd Brynengan. Dechreuodd hen wragedd y gymdogaeth regi Robert Jones am yrru Robert Dafydd o'i gof. Nid oedd eto ddim pregethu gan y Methodistiaid ym Meddgelert, na dim pregethu sefydlog ganddynt yn nes na Brynengan. Ond pan fyddai pregethu achlysurol yn y cyrraedd, hysbysid hynny i Robert Dafydd gan yr ysgolfeistr, drwy gyfrwng cenadwri ar bapur. Elai Robert Dafydd yma ac acw i wrando, a daeth trallod i'w feddwl am ei gyflwr. Bu yn dymuno bod yn gythraul yn lle bod yn ddyn, gan dybio mai llai fuasai ei boenau yn uffern. Y pryd hwnnw bu'n gwrando ar Huw Tomos, Gruffydd Prisiart, Siarl Marc, Robert Williams ac eraill.
Elai Robert Dafydd gyda'i gyfaill, Owen Tomos, beth yn ddiweddarach i wrando pregethau ym Mrynengan, gan ddychwelyd,
- ↑ Ysgrif o'r lle. Ysgrif Gruffydd Prisiart, a ysgrifennwyd yn 1863 a rhai blynyddoedd ymlaen. Diwygiadau Beddgelert (seiliedig ar ysgrif Gruffydd Prisiart), Llenor, 1895, t. 21—50. Diwygiad Beddgelert, Goleuad Cymru, 1823, t. 5, gan John Jones Glan Gwynant. Nodiadau ar Gruffydd Prisiart gan Glaslyn a'r Parch G. Tecwyn Parry (llawysgrifau). Ysgrifau Mr. D. Pritchard Cwmcloch. Hanes Beddgelert (sef nodiadau ar y tair eglwys), Drysorfa, 1890, t. 13. Atgofion Mr. Pyrs Roberts, a ysgrifennwyd gan y Parch. R. Pryse Ellis. Ymddiddan â Mr. Pyrs Roberts. Nodiadau y Parch. R. Pryse Ellis a Charneddog.
