Tudalen:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu/40

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

Ar fyrr, ehed ei enaid ef
Yn iach i'r nef fendigaid,
A'i gorff a fydd ar waelod bedd
Ddanteithiol wledd i bryfaid.

Profwyd yn helaeth o ddylanwad diwygiad 1832, ac ymunodd lliaws â'r eglwys.

Bu Ellis Ffoulkes a Thomas Owen yma yn nechre haf 1836 yn sefydlu y Gymdeithas Gymedroldeb. Ym Medi o'r un flwyddyn cychwynnwyd y Gymdeithas Ddirwestol gyda mawr frwdaniaeth. Y Parch. Daniel Jones Moriah [? Caernarvon] yma yn ei sefydlu. Evan Dafydd y cyntaf i roi ei enw. Rhoes Evan Owen ei enw yn yr ysgol Sul i Owen Jones Brynpistyll, yn un o'r rhai cyntaf, ebe fe. Ond mis Ebrill yw'r amseriad a nodir ganddo. Os y mis Ebrill dilynol, yr oedd braidd yn ddiweddar; os y mis Ebrill blaenorol, yna i'r Gymdeithas Gymedroldeb yr ymrwymodd y pryd hwnnw. (Fy hanes fy hun, t. 55).

Dechreuwyd blino'r gwersyll ynghylch ail-adeiladu'r capel tuag 1830, ymhen wyth mlynedd ar ol ei helaethu. Y blaenoriaid yn anfoddlon i symud. Ar ol diwygiad 1832 y cwestiwn yn ailgodi. Owen Jones Brynpistyll o'r diwedd, wedi cryn ymdaeru, yn cymeryd arno'i hun ymdaro, gan fyned i'r capel a phwyso'i ffon i grac mewn congl ohono, gan ddryllio'r plastr a thynnu cerryg i lawr. Sion Prys erbyn hynny, mewn ffrwst a dychryn, yn llwyddo i ddarbwyllo y Cyfarfod Misol i roi caniatad i'r ail-adeiladu. Yn 1837 y chwalwyd y capel a'r adeiladau. Codwyd capel yn mesur 18 llath wrth 16. Y capel presennol ar sylfaen hwnnw, a'r ddau o'r un ffurf, oddigerth y wyneb. Adeiladwyd, hefyd, dŷ capel. Y capel y pryd hwnnw heb lofft arno. Meinciau ar ganol y llawr. Y seti o amgylch y muriau gyda drws ar bob un. William Prydderch a bregethodd gyntaf yn y capel, a hynny pan yr ydoedd yn anorffennol, heb seti. Yn yr agoriad ddechre Mawrth, 1838, pregethodd John Elias, John Jones Talsam, John Phillips Treffynnon, Robert Owen Nefyn. Bedyddiwyd Owen Griffith (Eryr eryri) a Richard Jones Cymnant gan Robert Owen noswaith yr agoriad. Yn yr ardd o flaen y capel y pregethid yn ystod haf 1837, a chynhelid yr ysgol Sul yn yr ysgoldy genhedlaethol. Cydaddolid gyda'r Anibynwyr wedi i'r gaeaf ddechre nesau. Yr oedd dyled yn aros oddiwrth helaethu'r capel ar droion blaenorol, a thalwyd hi i ffwrdd y pryd hwn.