Nis gwn i ymha ddull y darfu i Niwbwrch roddi datganiad i'w hawl, neu ei chais cyn 1698; ond y mae cofnodion y Senedd wrth roddi hanes trafodaethau yn Sir Fôn ynglyn ag etholiadau y cyfnod, yn rhoddi cipolwg i ni ar y modd y ceisid newid y sefyllfa yn Beaumaris trwy gynhorthwy etholwyr bwrdeisiol o Niwbwrch.
Ymhlith y bwrdeisiaid newyddion a hawlient bleidlais yn rhinwedd yr eiddo neu y tai oedd ganddynt yn Niwbwrch y mae'n ymddangos fod yno rhyw foneddwr cyfoethog a thra dylanwadol o'r enw Owen Hughes, Ysw., Cofiadur Beaumaris. Efe oedd Maer Niwbwrch tua 'r flwyddyn 1698.
Yn 1698 bu etholiad, pryd y daeth Owen Hughes allan i wrthwynebn ymgeisydd y blaid oruchaf sef yr hon a anfonasai Fwrdais i'r Senedd er amser Edward VI. Yr oedd bwrdeisiaid Niwbwrch wrth gwrs fel un gwr yn bleidiol i'w Maer, ac aeth deg ar hugain o honynt i Beaumaris i bleidleisio o'i du. Beth bynnag oedd yr achos, ciliodd gwrthwynebydd Owen Hughes o'r ymdrechfa a dychwelwyd Maer Niwbwrch yn ddiwrthwynebiad. Parodd hyn lawenydd mawr yn yr hen fwrdeisdref, a chyneuodd obeithion am ddyfodol anrhydeddus i'r hen dref; ond ni lwyddodd y dychweliad diwrthwynebiad i sefydlu cyn-esiampl (precedent) i'w dilyn ar ol hynny, oblegid pan y daeth y pleidiau i fesur arfau mewn ymrysonfa etholiadol, ac y darfu i faer a beiliaid Beaumaris wrthod y pleidleisiau o Niwbwrch, methodd Maer Niwbwrch a'r ymgeisydd a bleidid gan y bwrdeisiaid, brofi fod Maer a Beiliaid Beaumaris wedi ymddwyn yn anghyfreithlon wrth wrthod y pleidleisiau.
Yn niwedd y paragraff uchod cyfeirir at etholiad 1708, pryd y daeth Syr Arthur Owen, Barwnig, a Fodowen, i wrthwynebu yr Anrh. Henry Bertie, brawd-yn-ghyfraith Syr Richard Bulkeley, Barwnig, Baronhill.
Owen Meyrick, Ysw., Bodorgan oedd Maer Niwbwrch yr adeg yma, a rhyw Thomas Evans oedd y Beili. Ar ol i Faer a Beiliaid Beaumaris (y rhai
