Yr ymgais ddiweddaf tuag at berffeithio cyfundrefn addysg y dref oedd sefydlu yr Ysgol Uwch Safonol, ar gyfer rhai wedi cyrhaedd y safonnau uchaf yn ysgolion elfennol y cylch.
Yr enwad crefyddol cyntaf i gychwyn achos ym Mhorthmadog oedd yr Annibynwyr. Adeiladwyd y capel cyntaf, sef Salem, yn 1827. Yma y bu'r bardd a'r llenor enwog Emrys yn weinidog am 36 mlynedd. Dyma'r blynyddoedd yr adeiladwyd y capelau eraill:
Ebenezer (Wesleyaid) 1840
Seion (Bedyddwyr) 1841
Moriah, y Garth (Methodistiaid) 1845
Berea (Bedyddwyr Albanaidd) 1854
Sion (Bedyddwyr Cambelaidd) 1860
Tabernacl (Methodistiaid) 1862
Eglwys Sant Ioan 1875
Capel y Wesleyaid Seisnig 1877
Capel Coffadwriaethol (Annibynwyr) 1879
Eglwys Seisnig y Methodistiaid 1893
Capel Newydd y Garth 1896
