Tudalen:Llio Plas y Nos.djvu/25

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

3

PLAS Y NOS

Y llwybrau gynt lle bu'r gân
Yw lleoedd y dylluan.

NID yw'n debyg fod yng Nghymru, o ben Caergybi i ben Caerdydd, hen adfail pruddach a thrymach ei olwg na Phlas y Nos. Nid hir y gallai'r llygaid orffwys arno heb i'r meddwl ddechrau teimlo bod ysbrydion gwelwon yn ymrithio o'i amgylch, a chwedlau'n crynu ar eu mantau mud, a anfonai iasau meinion dychryn drwy galon y glewaf. Ymadawsai pob arwydd o fywyd dynol o gymdogaeth ei furiau, a throstynt gorffwysai distawrwydd unig, fel mantell gyfaredd Brenin Braw.

Rhedai ffordd gul ac anaml ei theithwyr drwy'r cwm lle y safai'r hen blas. Cuddid y tŷ bron yn hollol gan y coed tal a di-drefn a'i cylchynai. Bu yno unwaith ardd eang a thlws, ond aethai'n gwbl wyllt flynyddoedd cyn hyn; tagasid popeth gan y chwyn tew, a thebycach oedd i ddarn o goedwig nag i ardd. Nid hawdd oedd gweled mewn llawer lle fan terfyn yr ardd a'r coed, oherwydd cwympo o'r mur, a diffannu dan haenau blynyddoedd o ddail coed a glaswellt. Safai'r dorau heyrn yn eu lle o hyd, ond eu bod wedi suddo i'r ddaear, a'r coed wedi eu cuddio nes ei bod yn anodd dyfod o hyd iddynt yn nrysni'r llwyni.

Adeiladesid yr hen blas yn yr amser gynt, "pan oedd