III.
ADDUNED EINIR WYN
DAETH Cwmni urddasol o fonedd Gwynedd i'r Penrhyn i brif ddawns y flwyddyn. Er nad oedd ef ei hunan yn dwyn yr enw Gruffydd, tarddai barwnig y Penrhyn o'r hen foncyff godidog hwnnw, ac yr oedd yn ŵr a hawliai flaenoriaeth ymysg mawrion y wlad. Er mai cangen israddol o deulu'r Penrhyn oedd teulu Cwchwillan, yr oedd un ohonynt ym mherson yr Archesgob Williams wedi codi'r gangen honno i fri, ac yn Syr Robert Williams y Penrhyn gwelai'r wlad olynydd teilwng i Piers Gruffydd yn ogystal a châr agos i'r Arglwydd Geidwad enwog ei hun.
Aethai blynyddoedd heibio er pan fu Morys ar ymweliad o'r blaen â chartref ei hynafiaid; blynyddoedd a dreuliodd ymhell o'i wlad. Er dyddiau ei febyd nid oedd wedi bod y tu mewn i'w furiau cedyrn, oedd wedi goroesi'r canrifoedd yng nghanol ei dderwydd hen.
Ag yntau'n Gymro calon—gynnes, carai Morys Wlad y Bryniau â chariad anniwall. Uwchben Menai ar ei daith a'i wyneb tua mynyddoedd mawreddog Arfon, gwleddai ei olygon ar brydferthwch yr harddaf o'r siroedd.
Croesawodd Syr Robert ei gâr ieuanc yn gynnes, ac er amlygu diddordeb cyfeiriodd yr ymddiddan at gartref newydd Morys ym Môn. Clywais am yr ardal," meddai'r barwnig gyda gwên, "lle gwyllt a rhyfedd, onid e? Ac yn llawn o beryglon rhyfedd, os gwir pob sôn."
Felly y dywedir," atebodd Morys. "A chredaf i mi gyfarfod rhai o'r lladron un noson.
Aie? Nid rhai llwfr mohonynt os darfu iddynt ryfygu ymyrraeth â chwi," chwarddodd y barwnig, gan fwrw golwg ar berson cadarn y gŵr ifanc.
