bwys, plwyf Llanddoget. Enwau y pump eraill oeddynt, William Edwards, Ty-Ucha', Robert Williams, Pen-y-Graig, William Owen, Groeslon, Humphrey Thomas, Glyn, a John Richards, Bryniog-Ucha'. Naturiol ydyw ymholi, pa beth a ddaeth o'r gwŷr hyn yn ol llaw, wedi iddynt golli eu blaenor? a hyfryd ydyw ychwanegu, fod y pump hyn wedi cael eu dychwelyd trwy'r efengyl i gofleidio crefydd, a hyny cyn hir amser. Dywedir i rai o honynt, ar enciliad Howel Harris oddiwrth ei frodyr, ymfudo i Drefeca, ac iddynt dreulio yno weddill eu hoes; a bod y lleill wedi bod yn dra defnyddiol yn eu bro genedigol, i ddwyn yn mlaen y diwygiad a ddechreuasid; ac yn enwedig un o honynt, sef John Richards o'r Bryniog-Ucha'.
JOHN RICHARDS. Mae y gŵr hwn yn haeddu sylw mwy arbenig, am ei fod yn un o'r cynghorwyr cyntaf a hynotaf yn y wlad hon, ac yn rhagori, mewn rhyw bethau, ar bawb o'i frodyr lleygaidd trwy Wynedd i gyd. Yr oedd yn ŵr ieuanc iraidd a phrydferth, uwch o daldra, a chryfach ei esgeiriau, na'r cyffredin. Yr oedd John Richards yn ŵr parchus gan wreng a boneddig; gan ei fod yn fedrus yn mhob camp, ac yn ddifyrus yn mhob cwmni, edrychid arno fel blodeuyn prydferthaf y fro. Yr oedd hefyd yn ŵr o dymherau siriol a hynaws; a chyda phob peth arall, yr oedd yn brydydd rhagorol. Ond er y cyfan, rhaid addef ei fod yn dra annuwiol ei fryd, a llygredig ei foes, fel yr addef ei hun ar ol hyn yn un o'i ganiadau:—
Mi fum dros enyd, drwy gamsyniaeth,
Yn byw mewn dygn lygredigaeth;
Porthi taeraidd gwrs naturiaeth,
Hudoliaeth diffaith dwyll:
Pob digrifwch ffol, digrefydd,
A ddilynwn drwy lawenydd,
Ar hyn fy nyfais ro'wn yn ufydd,
Beunydd yn ddibwyll:
Tyngu Ilwon, heb achosion,
Mewn moddion pur ddifudd;
A chym'ryd enw Duw'r uchelder,
Yn ofer yn fy nydd:
Halogi'n hy' y Sabbath cu,
A digio'r Arglwydd, llywydd llu,
A boddio'r gelyn dygn du,
Wrth bechu felly'n faith:
Canu maswedd, siarad gwagedd,
Cabledd ffiaidd ffol;
Galw Belial ar bob dadl,
Yn aml iawn i'm 'nol;
Er hyn i gyd, cawn glod yn glyd,
A'm cyfri'n barchus gan y byd,
Yn ddyn dyddanol freiniol fryd,
Am wneuthur ynfyd waith.
Wrth hir ddilyn cymmain' camwedd,
Fy nghydwybod, barod bruddaidd,
Ddaeth i'm blino, d'wedai'n blaenaidd-
'Bechadur clafaidd, clyw;
'Os dal i bechu, dyla' buchedd,
'Wyt ti'n ddewis, hyd dy ddiwedd,
'Cei fyn'd i uffern, gethern gaethaidd,
'I ddyoddef dialedd Duw.'
Wrth glywed hyny, dechreu crynu,
A synu a wnes i;
Cael fy mwrw am oferedd,
I chwerwedd groewaidd gri;
Oddiyma ymroi, gan ffraeth ddeffroi
O'r aswy ffordd, a wneis, a ffʊi,
I grefu'n drist, am ras i droi,
Gan Dduw sy'n rhoi pob rhad:
A cheisio treulio'r dydd santeiddiol,
Mewn duwiol siriol swydd,
Gan ymgosbi'n mhob cwmpeini,
Rhag tyngu a rhegu'n rhwydd,
A chwennych byw'n ol deddfau Duw,
A chwilio'i eiriau golau gwiw,
Ei ddawn a roes i ddynolryw,
I ochel briw a brad.
Pan welodd rhai cymdeithion doethaidd,
Na ddown i ganlyn ac i goledd
Pob difyrwch ac oferedd,
Gwagedd Sul a gŵyl;
Hwy roisant arna'i enw o hownyd,
Pengrun anfwyn, gwirion, ynfyd,
Ffwl consetaidd rhyfedd hefyd,
Anhyfryd drwg ei hwyl:
|
