Y Cynganeddion.
'Rwy'n siwr eich bod yn hoffi "Puzzles." Rhyw fath o "puzzles" mewn seiniau llythrennau yw y gynghanedd.
Ni raid i chwi fod yn feirdd i ddeall cynghanedd; ond rhaid i chwi wybod rhywbeth am "glec" y gynghanedd cyn y medrwch fwynhau miwsig barddoniaeth yn y mesurau caethion.
Ni cheisiaf yma ond egluro ryw ychydig ar y cynganeddion symlaf i chwi, a hynny'n unig er mwyn i chwi sylwi'n fanylach ar y llinellau, a gwrando'n fwy astud ar sain gywrain cynghanedd.
Y mae pedwar math ar gynghanedd:—
I. Y Gynghanedd Lusg.
II. Y Gynghanedd Sain.
III. Y Gynghanedd Draws.
IV. Y Gynghanedd Groes.
I. Y GYNGHANEDD LUSG.
Yn y Gynghanedd hon sylwch :—
(a) Fod yn rhaid i'r gair olaf yn y llinell fod o ychwaneg nag un sill.
(b) Rhaid i'r acen ddisgyn ar y sill olaf ond un.
(c) Rhaid i'r sill olaf ond un yn y gair olaf fod yn ateb rhyw sill, neu sain, yn nechreu'r llinell.
Cymerwch y llinell:—
"Dyma'r farf—p'le mae'r arfau."—(Dewi Wyn).
Sylwch :—
(a) Fod "arfau" yn ddwy sill,—arf-au.
(b) Fod yr acen yn disgyn ar y sill olaf ond un,—arf-au.
(c) Fod y sill "arf".. yn arfau yn ateb y sain "arf" yn farf.
