Tudalen:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu/118

Oddi ar Wicidestun
Prawfddarllenwyd y dudalen hon

"Dacw fo! Dacw Lloyd George! Y plisman bach yna yn y canol!"

Ond chwarddodd y dorf am ben y syniad, ac felly y diangodd Lloyd George megys o safn angau.

Cadwodd yr heddgeidwaid wyliadwriaeth fanwl drwy'r nos ar y ty lle y lletyai, a boreu tranoeth aed ag ef yn dawel i gyfarfod a'r tren heb i'w erlidwyr wybod. Ysgrifenodd at ei briod wedi cyraedd dyogelwch:

"Methasant gosod cymaint a chrafiad arnaf, er bygwth o honynt y mynent fy lladd!"

Nid oedd Mr. Asquith y pryd hwnw yn gyfaill i Mr. Lloyd George. Annghytunai yn hollol ag ef ar bwnc y Rhyfel, ond pan gafwyd yn y papyrau newydd hanes am yr hyn a gymerodd le yn Birmingham y dwthwn hwnw, daeth y Prif Weinidog presenol allan yn gryf mewn araeth gyhoeddus. Dywedodd:

"Cyflawnwyd trosedd gwarthus yn erbyn hawliau elfenol dinasyddiaeth. Dydd drwg fydd y dydd hwnw pan na chaniateir i ddyn ddweyd ei farn yn y wlad hon, pan y ceisir ei osod i lawr drwy rym braich, drwy ddychryn. Nid oes dim a werthfawroga y Sais yn fwy na'r hawl anmhrisiadwy ac annhrosglwyddiadwy hon—rhydd i bob dyn ei farn, ac i bob barn ei llafar."

Ond ar waethaf pob peth, y genadaeth beryglus hon fel Apostol Heddwch a enillodd i Lloyd George le yn y Weinyddiaeth Ryddfrydol pan y daeth hono i awdurdod yn mhen tair blynedd wed'yn. Profodd ei hun yn ddyn na chymerai ei ddenu gan weniaith na'i ddychrynu gan fygythion, ac yn un a fedrai sefyll i fyny yn ngwyneb pob gwrthwynebiad. Efe yn wir a gadwodd lamp egwyddorion Rhyddfrydiaeth yn oleu drwy ddyddiau tywyll Rhyfel De Affrica.