Tudalen:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu/73

Oddi ar Wicidestun
Prawfddarllenwyd y dudalen hon

Blas Brenin nac Arlywydd yn y byd, nad agorai ei ddor yn llydan a llawen i dderbyn gwrthodedig Nefyn a Chaerdydd.

O ddechreu ei ymgeisiaeth gosododd ei nod arbenig ei hun ar yr ymgyrch. Yr oedd y camwri a ddyoddefasai ei gydwladwyr, a'i gyd—Annghydffurfwyr ar hyd yr oesau, wedi suddo i'w enaid yntau. Gwelai y byd megys wyneb yn waered. Dymunai weled pethau yn cael eu troi i'r gwrthwyneb—a chredai yn ddiysgog mai efe oedd y gwr i wneyd hyny. Ymosododd felly yn ddiarbed ar yr holl gyfundrefn fel yr oedd yn nglyn a'r Eglwys, y Wladwriaeth a'r Tir. Fel engraifft o'i syniadau a'i arddull y pryd hwnw, sylwer ar y dyfyniad a ganlyn o araeth o'i eiddo yn Bangor yn fuan ar ol ei etholiad cyntaf:

"Gwastreffir miliynau o gyfoeth y wlad hon gan dirfeddianwyr na wnaethant gymaint a throi tywarchen i greu y cyfoeth hwnw. Ceir cyfalafwyr yma yn gwario miliynau aneirif o gynyrch mwnfeydd a gweithfeydd Cymru heb erioed hollti craig, na thrin peiriant, i adeiladu'r cyfoeth hwn.... Rhanwyd tir y wlad hon rhwng rhagflaenwyr y bobl hyn i'r dyben arbenig o'u galluogi i drefnu a chynal cyfundrefn filwrol i ymladd dros y wlad. Y tir oedd i gynal hefyd y freniniaeth, ac i ddwyn treuliau'r llysoedd a chadw trefn drwy'r deyrnas. Ond pa beth a ddygwyddodd? Erys y tir yn eiddo yr ychydig freintiedigion, ond pwy sydd heddyw yn dwyn baich cynal y fyddin, y freniniaeth, y llysoedd, a threfn? Mae'r baich wedi cael ei symud oddiar ysgwyddau perchenogion y tir, ac wedi cael ei daflu ar ysgwyddau gweithwyr y deyrnas.

"Rhoddwyd y degwm i'r Eglwys ar yr amod ei bod hithau i gynal y tlawd, yn cadw'r prif ffyrdd yn briodol, ac yn gofalu am addysg i'r bobl. Ond mae offeiriadaeth Eglwys Loegr wedi meddianu'r degwm i'w phwrpas ei hun. Pa beth a ddaeth o'r tlawd, o'r heolydd, ac o addysg y werin? Gosodwyd trethi trymion ar y wlad i wneyd y gwaith y dylasai'r offeiriadaeth ei gyflawnu, ac am yr hwn waith hefyd y'u telir hyd heddyw!